آنچه در این پرونده میخوانید دیدگاه صاحب نظران فرهنگستان علوم اسلامی قم در رابطه ی دین و علم می باشد.
کد مطلب: 905
تاریخچه گروه
تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۴۵
پیشینه
مساله علم دینی در طول سه دهه گذشته از انقلاب اسلامی، هموراه یکی از مسائل کلیدی و مناقشه برانگیز میان اندیشمندان ایران اسلامی بوده است. هر چند این موضوع در چهار دهه پیش از انقلاب و در دیگر کشورهای اسلامی مانند مالزی، مصر، پاکستان و ...بروز و ظهوری داشته است و برخی اندیشمندان اسلامی این مساله را با عنوان «اسلامی سازی معرفت»، دنبال می‌کردند، اما وقوع انقلاب اسلامی و ضرورت برنامه ریزی و اداره و تکامل جامعه مبتنی بر دین(به عنوان آرمان اصلی انقلاب اسلامی)، کمیت و کیفیت پرداختن اندیشمندان به مقوله علم دینی را به طور جدی تغییر داده است.
فرهنگستان علوم اسلامی قم و موسس آن استاد فقید سید منیرالدین حسینی الهاشمی نیز از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران، خود را مواجه با این مساله می‌دیده اند. البته در ابتدای دهه ۶۰، مساله علم دینی به عبارات دیگری هم در میان متفکران و هم در فرهنگستان علوم اسلامی دنبال می‌شد. عناوینی مانند «انقلاب فرهنگی» و «وحدت حوزه و دانشگاه» با تفاسیر متعدد، متفاوت و بعضا متناقضی که از آنها وجود داشت، تا حدودی نشانگر وجود مساله‌ای کلیدی بود که در بطن خود به مساله رابطه علم و دین بازمی گشت.
استاد حسینی نیز در دهه ۶۰ از عبارت موضوع شناسی برای مباحث پیرامون علم در نسبت با حکم شناسی به عنوان مساله کلیدی ما در رابطه با دین استفاده می‌کرد و تلاشش بر این بود تا نبست بین حکم(استنباطات از دین) و موضوع(توصیف علم از پدیده ها) را با منطق ابداعی خود با نام «منطق انطباق»(حکم و موضوع) هماهنگ کند.
البته با گذشت زمان، نگرش استاد تغییر یافت و ایده هماهنگی بین یافته‌های علم و دین از طریق منطق انطباق، جای خود را به ایده تکامل در روش تفقه و تحول در روش علم و ایجاد هماهنگی از طریق نظام روش‌های هماهنگ داد.
عبارت موضوع شناسی در سالهای بعدی جای خود را به روش تولید معادلات کاربردی اسلامی داد و استاد حسینی بخشی از مباحث خود را در زمینه تحول در علم و نسبت آن با دین و اداره جامعه و همچنین جهت داری علوم ذیل این عنوان مطرح نمودند. علاوه بر این، عناوینی مانند «اسلامی شدن دانشگاه ها»، «وحدت حوزه و دانشگاه»، «رابطه علم و دین و مساله جهت داری علم» نیز از جمله مواردی هستند که استاد حسینی به ارائه بحث در زمینه آنها پرداخته اند.
پس از رحلت ایشان، فرهنگستان علوم اسلامی در دهه ۸۰ این مباحث را ذیل عنوان نهضت نرم افزاری دنبال کرد و تلاش نمود تا به تبیین و گفتمان سازی منویات رهبر معظم انقلاب بپردازد. دهه ۹۰ نیز این مسیر ادامه یافته و ذیل عنوان «تحول در علوم انسانی» به مباحثی در باب نسبت دین، علم و اداره جامعه و یا رابطه میان وحی، عقل و تجربه پرداخته شده است.
فرهنگستان علوم اسلامی قم در طول سه دهه گذشته و تا پایان سال ۱۳۹۲ هیچگاه گروه علمی ثابتی برای موضوع علم دینی(روش معادله) نداشته است و فعالیت‌های صورت گرفته در این موضوع با عناوین مختلف، همواره در قالب گروه‌های دیگر و یا کارگروه‌ها و پروژه‌های مقطعی انجام شده است.
مساله علم دینی در طول سه دهه گذشته از انقلاب اسلامی، هموراه یکی از مسائل کلیدی و مناقشه برانگیز میان اندیشمندان ایران اسلامی بوده است. هر چند این موضوع در چهار دهه پیش از انقلاب و در دیگر کشورهای اسلامی مانند مالزی، مصر، پاکستان و ...بروز و ظهوری داشته است و برخی اندیشمندان اسلامی این مساله را با عنوان «اسلامی سازی معرفت»، دنبال می‌کردند، اما وقوع انقلاب اسلامی و ضرورت برنامه ریزی و اداره و تکامل جامعه مبتنی بر دین(به عنوان آرمان اصلی انقلاب اسلامی)، کمیت و کیفیت پرداختن اندیشمندان به مقوله علم دینی را به طور جدی تغییر داده است.
فرهنگستان علوم اسلامی قم و موسس آن استاد فقید سید منیرالدین حسینی الهاشمی نیز از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران، خود را مواجه با این مساله می‌دیده اند. البته در ابتدای دهه ۶۰، مساله علم دینی به عبارات دیگری هم در میان متفکران و هم در فرهنگستان علوم اسلامی دنبال می‌شد. عناوینی مانند «انقلاب فرهنگی» و «وحدت حوزه و دانشگاه» با تفاسیر متعدد، متفاوت و بعضا متناقضی که از آنها وجود داشت، تا حدودی نشانگر وجود مساله‌ای کلیدی بود که در بطن خود به مساله رابطه علم و دین بازمی گشت.
استاد حسینی نیز در دهه ۶۰ از عبارت موضوع شناسی برای مباحث پیرامون علم در نسبت با حکم شناسی به عنوان مساله کلیدی ما در رابطه با دین استفاده می‌کرد و تلاشش بر این بود تا نبست بین حکم(استنباطات از دین) و موضوع(توصیف علم از پدیده ها) را با منطق ابداعی خود با نام «منطق انطباق»(حکم و موضوع) هماهنگ کند.
البته با گذشت زمان، نگرش استاد تغییر یافت و ایده هماهنگی بین یافته‌های علم و دین از طریق منطق انطباق، جای خود را به ایده تکامل در روش تفقه و تحول در روش علم و ایجاد هماهنگی از طریق نظام روش‌های هماهنگ داد.
عبارت موضوع شناسی در سالهای بعدی جای خود را به روش تولید معادلات کاربردی اسلامی داد و استاد حسینی بخشی از مباحث خود را در زمینه تحول در علم و نسبت آن با دین و اداره جامعه و همچنین جهت داری علوم ذیل این عنوان مطرح نمودند. علاوه بر این، عناوینی مانند «اسلامی شدن دانشگاه ها»، «وحدت حوزه و دانشگاه»، «رابطه علم و دین و مساله جهت داری علم» نیز از جمله مواردی هستند که استاد حسینی به ارائه بحث در زمینه آنها پرداخته اند.
پس از رحلت ایشان، فرهنگستان علوم اسلامی در دهه ۸۰ این مباحث را ذیل عنوان نهضت نرم افزاری دنبال کرد و تلاش نمود تا به تبیین و گفتمان سازی منویات رهبر معظم انقلاب بپردازد. دهه ۹۰ نیز این مسیر ادامه یافته و ذیل عنوان «تحول در علوم انسانی» به مباحثی در باب نسبت دین، علم و اداره جامعه و یا رابطه میان وحی، عقل و تجربه پرداخته شده است.
فرهنگستان علوم اسلامی قم در طول سه دهه گذشته و تا پایان سال ۱۳۹۲ هیچگاه گروه علمی ثابتی برای موضوع علم دینی(روش معادله) نداشته است و فعالیت‌های صورت گرفته در این موضوع با عناوین مختلف، همواره در قالب گروه‌های دیگر و یا کارگروه‌ها و پروژه‌های مقطعی انجام شده است.
