آنچه در این پرونده میخوانید دیدگاه صاحب نظران فرهنگستان علوم اسلامی قم در رابطه ی دین و علم می باشد.
کد مطلب: 208
«كثرت گرايي، همزيستي و درگيري: جوامع اكثريت و اقليت در جوامع مسلمانان»
تاريخ 28ـ 29 اكتبر 2011 (6ـ 7 آبان ماه 1390) ـ دانشگاه هاروارد
تاریخ انتشار : جمعه ۶ آبان ۱۳۹۰ ساعت ۰۸:۳۵
اين كارگاه آموزشي توسط «كمال كافادار» استاد مطالعات تركيه در دانشگاه هاروارد و مديران طرح مطالعاتي جوامع اسلامي معاصر «دريا هنكا» و «عمران قريشي» در «باركر سنتر» در مركز مطالعات علوم انساني دانشگاه هاروارد برگزار شد. اين كارگاه آموزشي شامل پنج بخش مختلف مي باشند:
بخش اول: اسلام ملي و اسلام فراملي
تا كنون تنش هاي بسيار طولاني بين جنبه هاي جهان شمولي اسلام (اسلام فرامليتي) و جنبه هاي قومي و جغرافيايي (ناسيوناليستي) آن به خصوص در زمان استعمار و پس از آن وجود داشته است. در تمام دوران معاصر، هر جنبه به طور مداوم جنبه ديگري را تشكيل داده است و روابط متشنج پس از دوران استعمار بين حقوق اشخاص (اقليت ها) و حاكميت دولت بيانگر اين تنش ها مي باشد.
مقالات:
۱. تبديل اقليت به اكثريت: استعمار هلندي و اسلام اندونزيايي (مايكل لاتن، استاد تاريخ دانشگاه پرينستون)
۲. ساختار استعمار نژادي و قبيله اي در سودان: سلطه بريتانيا و مقامات بومي (كالورين فلوهر ـ لوبان، استاد بازنشسته انسان شناسي و استاديار مطالعات آفريقا كالج ناول وار)
۳. مردان كوچك در امپراتوري هاي بزرگ (سما آلودي استاد علوم اجتماعي دانشگاه دهلي)
۴. هويت فراملي مسلمانان و ريشه هاي هنجار جهاني، (سميل آيدين، استاد مطالعات اسلامي دانشگاه جورج ميسون)
بخش دوم: كثرت گرايي و جنبش هاي فرقه اي
اين بخش بر تنش ها و مساعدت هاي نهادهاي ديني و جنبش هاي اجتماعي سياسي تمركز دارد. قرن گذشته شاهد ظهور جنبش هاي سياسي پرقدرتي بود كه اسلام را به ديد سازمان سياسي مي نگريستند.
مقالات:
۱. فرقه گرايي ضد انقلاب است: واكنش هاي عربستان به بهار عربي (مضاوي الرشيد، استاد مردم شناسي كينگ كالج لندن)
۲. تداوم يا تغيير در روابط فرقه اي در مصر پس از مبارك؟ (جاشوا استپچر، استاديار علوم سياسي دانشگاه ايالتي كنت)
۳. جامعه اسلامي پاكستان و كثرت گرايي (ممتاز احمد رئيس دانشگاه بين الملل اسلامي اسلام آباد)
۴. تعميق شكاف: گفتمان پويايي و دوگانگي برتري مسلمانان و بسيج مسيحيت در مالزي (جوزف چين بونگ ليولو، معاون رئيس و استاد مطالعات سياسي و تطبيقي بين المللي سنگاپور)
۵. ايمان، سياست و به خطر افتادن كثرت گرايي: بررسي مجدد مشاجرات اسلام گرايان مبارز و گروه هاي ليبرال ـ كثرت گرا در اندونزي (ام. سيف انور، پژوهشگر ارشد مدرسه كندي دانشگاه هاروارد)
بخش سوم: نهادهاي سياسي و حقوقي جوامع اقليت
اين بخش به بررسي حكومت ها و دولت ها مي پردازد از جمله حكومت هاي غير متمركز در مقايسه با حكومت هاي متمركز، دولت هايي كه نهادهاي سياسي شان ضعيف بوده و دولت هايي كه در آن نيروهاي نظامي همچنان نقش مهمي را ايفا مي كنند. نهادهاي قانوني و سياسي مي توانند رابطه دولت و گروه هاي اقليت را شكل بدهند.
مقالات:
۱. اقليت قبطي در مصر (ويويان ابراهيم، استاديار مطالعات خاورميانه و روابط بين الملل دانشگاه مي سي سي پي)
۲. ملت ها و بدعتگزاران، دادگاه ها، قدرت و حقوق جامعه احمديه پاكستان (سعديا سعيد از دپارتمان جامعه شناسي دانشگاه بيل)
۳. مديريت روابط مذهبي در اندونزي: پيامدهاي همزيستي مسلمانان و مسيحيان (بهمنيار افندي، رئيس دانشكده علوم اجتماعي و سياسي دانشگاه اسلامي جاكارتا)
۴. ريزش انقلاب عربي در روابط درون جوامع سوريه و لبنان (مارك فرحا استاد ميهمان مدرسه خدمات خارجي در دوحه، قطر)
۵. دمكراسي و اقليت مسلمانان: نمايندگي مسلمانان در مجالس قانونگذاري غرب و پس از دوران استعمار (سنر آكتورك، استاديار دپارتمان روابط بين الملل دانشگاه «koc» استانبول تركيه)
بخش چهارم: دولت هاي سكولار و جوامع اقليت
حكومت هاي سكولار با چالش هايي همچون تطابق ديني و تنوع قومي رو در رو هستند. اين بخش به بررسي طيف گسترده ي اين واكنش ها خواهد پرداخت.
مقالات:
۱. تغيير مرزها و رژيم ها: وضعيت نوساني مسلمانان بالكان (دكتر جو دويچزينگ پژوهشگر ارشد مردم شناسي اروپاي شرقي دانشگاه كالج لندن)
۲. زبان، دين و بحران در شكل گيري هويت كردها در تركيه (گونست مورات تزكرر، استاديار علوم سياسي دانشگاه لويولا)
۳. سكولاريسم هند: بستر تاريخي گفتگوهاي معاصر (بشنوم تجاني، سخنران ارشد تاريخ مدرن جنوب آسيا، دانشگاه لندن)
۴. ايمن سازي سوسياليسم چين در مقابل اسلام (گاردنر بووينگتون استاديار مطالعات آسياي ميانه دانشگاه اينديانا)
بخش پنجم: مفاهيم سياسي و چالش هاي دولت هاي سكولار، دولت هاي ديني و ارزش هاي قرن ۲۱
اين بخش به دنبال تجديد نظر در چالش ها و پالايش سياست هاي حكومتي بر فرق و مذاهب كشورهاي مختلف مي باشد. شركت كارشناسان سياسي در مسائل حقوق بشر و ارگان هاي غير دولتي از اهميت زيادي برخوردار است.
مقالات:
۱. پاكستان: اقليت هاي قومي و مذهبي و بحران حكومتي (سميتا احمد، مدير پروژه گروه بحران بين الملل جنوب آسيا، اسلام آباد)
۲. ظهور «هزاره ها» و چالش هاي كثرت گرايي در افغانستان در سال هاي ۲۰۱۱ـ ۱۹۷۸ (مايكل سمبل، پژوهشگر مركز سياست هاي حقوق بشر، دانشگاه هاروارد)
۳. مفاهيم سياسي و چالش هاي اكثريت و اقليت هاي قومي مذهبي (از يومارد ازرا، استاد تاريخ دانشگاه اسلامي جاكارتا)
۴. سكولاريسم، اسلام و وسوسه ي ديكتاتوري تركيه (جرالد كناوس، رئيس طرح ثبات اروپا، استانبول)
۵. زماني كه كنترل مركز غير ممكن مي شود: استعمار، مذهب، خشونت و سرنوشت سودان (عبدالهي قلب، استاديار مطالعات آفريقا و آمريكايي هاي آفريقايي تبار، دانشگاه ايالتي آريزونا)
۶. زماني كه عدالت به معني «خود من» مي باشد: چه بر سر افزايش فرقه گرايي در مصر خواهد آمد (ماريز تا دروس، پژوهشگر مؤسسه پيشرفت دانشگاه ساسكس)
تحليل:
برگزاري چنين همايشي در غرب آن هم در چنين سطحي نشان از اهميت دادن غرب به شالوده و اساس خيزش هاي منطقه مي باشد. غرب مي كوشد كه مدلي جديد جايگزين حكومتهاي دست نشانده ي خود بكنند. مقام معظم رهبري در سخنراني اخير خود در اجلاس بين المللي بيداري اسلامي كه در تاريخ ۲۶/۶/۱۳۹۰ برگزار شد به اين نكته ي مهم و اساسي اشاره كردند و فرمودند: «غرب مي كوشد پس از سقوط ناگزير مهره هاي وابسته، اصل سيستم و اهرم هاي اصلي قدرت را حفظ كند و سر ديگري را بر روي اين بدن بگذارد و بدين وسيله سلطه ي خود را همچنان ادامه دهد. اين به معناي هدر رفتن همه ي تلاش ها و مجاهدت ها است. در اين مرحله اگر با مقاومت و هوشياري مردم مواجه شوند، مي كوشند تا بديلهاي انحرافي گوناگوني در پيش پاي نهضت و مردم بگذارد. اين سناريو مي تواند پيشنهاد مدل هاي حكومتي و قانون اساسي هايي باشد كه كشورهاي اسلامي را بار ديگر در دام وابستگي فرهنگي و سياسي و اقتصادي به غرب بيفكند و مي تواند نفوذ ميان انقلابيون و تقويت مالي و رسانه اي يك جريان نامطمئن و به حاشيه راندن جريان هاي اصيل در انقلاب باشد. اين نيز به معني بازگرداندن سلطه غرب و تثبيت مدل هاي نوسازي شده غربي و بيگانه از اصول انقلاب و در نهايت، تسلط آنها بر اوضاع است.»
حال در اين جا سوالي كه در ذهن تداعي مي كند آن است كه غرب چه مدلي را براي ادامه دادن اهداف خود در منطقه جايگزين خواهد كرد. با نگاهي اجمالي به عناوين نشست دانشگاه هاروارد مشاهده مي كنيم كه كشورهاي مصر، عربستان، تركيه و حتي كشورهايي همچون اندونزي، سودان، پاكستان و مالزي مورد بررسي قرار گرفته اند و حاكي از آن است كه غرب ديد خود را بر تمام امت اسلامي گسترانده است تا با بررسي بستر تاريخي كشورها، مردم شناسي، فرق، مذاهب و اديان نقاط ضعف و قوت مدل هاي مختلف حكومتي اين كشورها را بررسي كند. توجه به كثرت گرايي، همزيستي و درگيري جوامع اكثريت و اقليت در جوامع مسلمان نشان دهنده ي آن است كه مذاهب مختلف اسلامي و همچنين اقليت هاي مذهبي همچون مسيحي و... قوميت ها و نژادهاي مختلف تا چه حد توانسته اند در كنار همديگر به طور مسالمت آميز زندگي كنند و در آنجايي كه درگيري هاي شديد و خونين بين آنها به وجود آمده برخواسته از چه تفكر و ديدگاهي بوده است. در صورتي كه غرب نتواند مدلي جايگزين رژيم هاي دست نشانده خود در كشورهاي منطقه بكند به چه كاري دست خواهد زد. مقام معظم رهبري در بخشي از سخنان خود در همان اجلاس بيداري اسلامي فرمود: «تجربه ها به ما مي گويند كه آنگاه روش هايي چون هرج و مرج و تروريزم و جنگ داخلي ميان پيروان اديان يا قوميت ها يا قبايل و احزاب و يا حتي ميان دولت هاي همسايه و همراه با آن حصر اقتصادي و تحريم و بلوكه كردن سرمايه هاي ملي و نيز هجوم همه جانبه تبليغاتي و رسانه اي را در پيش خواهد گرفت. مقصد آنان از اين همه خسته و نوميد كردن مردم و مردد و پشيمان كردن مبارزان است، كه مي دانند در اين صورت شكست دادن انقلاب، ممكن و آسان خواهد شد.»
بخش اول: اسلام ملي و اسلام فراملي
تا كنون تنش هاي بسيار طولاني بين جنبه هاي جهان شمولي اسلام (اسلام فرامليتي) و جنبه هاي قومي و جغرافيايي (ناسيوناليستي) آن به خصوص در زمان استعمار و پس از آن وجود داشته است. در تمام دوران معاصر، هر جنبه به طور مداوم جنبه ديگري را تشكيل داده است و روابط متشنج پس از دوران استعمار بين حقوق اشخاص (اقليت ها) و حاكميت دولت بيانگر اين تنش ها مي باشد.
مقالات:
۱. تبديل اقليت به اكثريت: استعمار هلندي و اسلام اندونزيايي (مايكل لاتن، استاد تاريخ دانشگاه پرينستون)
۲. ساختار استعمار نژادي و قبيله اي در سودان: سلطه بريتانيا و مقامات بومي (كالورين فلوهر ـ لوبان، استاد بازنشسته انسان شناسي و استاديار مطالعات آفريقا كالج ناول وار)
۳. مردان كوچك در امپراتوري هاي بزرگ (سما آلودي استاد علوم اجتماعي دانشگاه دهلي)
۴. هويت فراملي مسلمانان و ريشه هاي هنجار جهاني، (سميل آيدين، استاد مطالعات اسلامي دانشگاه جورج ميسون)
بخش دوم: كثرت گرايي و جنبش هاي فرقه اي
اين بخش بر تنش ها و مساعدت هاي نهادهاي ديني و جنبش هاي اجتماعي سياسي تمركز دارد. قرن گذشته شاهد ظهور جنبش هاي سياسي پرقدرتي بود كه اسلام را به ديد سازمان سياسي مي نگريستند.
مقالات:
۱. فرقه گرايي ضد انقلاب است: واكنش هاي عربستان به بهار عربي (مضاوي الرشيد، استاد مردم شناسي كينگ كالج لندن)
۲. تداوم يا تغيير در روابط فرقه اي در مصر پس از مبارك؟ (جاشوا استپچر، استاديار علوم سياسي دانشگاه ايالتي كنت)
۳. جامعه اسلامي پاكستان و كثرت گرايي (ممتاز احمد رئيس دانشگاه بين الملل اسلامي اسلام آباد)
۴. تعميق شكاف: گفتمان پويايي و دوگانگي برتري مسلمانان و بسيج مسيحيت در مالزي (جوزف چين بونگ ليولو، معاون رئيس و استاد مطالعات سياسي و تطبيقي بين المللي سنگاپور)
۵. ايمان، سياست و به خطر افتادن كثرت گرايي: بررسي مجدد مشاجرات اسلام گرايان مبارز و گروه هاي ليبرال ـ كثرت گرا در اندونزي (ام. سيف انور، پژوهشگر ارشد مدرسه كندي دانشگاه هاروارد)
بخش سوم: نهادهاي سياسي و حقوقي جوامع اقليت
اين بخش به بررسي حكومت ها و دولت ها مي پردازد از جمله حكومت هاي غير متمركز در مقايسه با حكومت هاي متمركز، دولت هايي كه نهادهاي سياسي شان ضعيف بوده و دولت هايي كه در آن نيروهاي نظامي همچنان نقش مهمي را ايفا مي كنند. نهادهاي قانوني و سياسي مي توانند رابطه دولت و گروه هاي اقليت را شكل بدهند.
مقالات:
۱. اقليت قبطي در مصر (ويويان ابراهيم، استاديار مطالعات خاورميانه و روابط بين الملل دانشگاه مي سي سي پي)
۲. ملت ها و بدعتگزاران، دادگاه ها، قدرت و حقوق جامعه احمديه پاكستان (سعديا سعيد از دپارتمان جامعه شناسي دانشگاه بيل)
۳. مديريت روابط مذهبي در اندونزي: پيامدهاي همزيستي مسلمانان و مسيحيان (بهمنيار افندي، رئيس دانشكده علوم اجتماعي و سياسي دانشگاه اسلامي جاكارتا)
۴. ريزش انقلاب عربي در روابط درون جوامع سوريه و لبنان (مارك فرحا استاد ميهمان مدرسه خدمات خارجي در دوحه، قطر)
۵. دمكراسي و اقليت مسلمانان: نمايندگي مسلمانان در مجالس قانونگذاري غرب و پس از دوران استعمار (سنر آكتورك، استاديار دپارتمان روابط بين الملل دانشگاه «koc» استانبول تركيه)
بخش چهارم: دولت هاي سكولار و جوامع اقليت
حكومت هاي سكولار با چالش هايي همچون تطابق ديني و تنوع قومي رو در رو هستند. اين بخش به بررسي طيف گسترده ي اين واكنش ها خواهد پرداخت.
مقالات:
۱. تغيير مرزها و رژيم ها: وضعيت نوساني مسلمانان بالكان (دكتر جو دويچزينگ پژوهشگر ارشد مردم شناسي اروپاي شرقي دانشگاه كالج لندن)
۲. زبان، دين و بحران در شكل گيري هويت كردها در تركيه (گونست مورات تزكرر، استاديار علوم سياسي دانشگاه لويولا)
۳. سكولاريسم هند: بستر تاريخي گفتگوهاي معاصر (بشنوم تجاني، سخنران ارشد تاريخ مدرن جنوب آسيا، دانشگاه لندن)
۴. ايمن سازي سوسياليسم چين در مقابل اسلام (گاردنر بووينگتون استاديار مطالعات آسياي ميانه دانشگاه اينديانا)
بخش پنجم: مفاهيم سياسي و چالش هاي دولت هاي سكولار، دولت هاي ديني و ارزش هاي قرن ۲۱
اين بخش به دنبال تجديد نظر در چالش ها و پالايش سياست هاي حكومتي بر فرق و مذاهب كشورهاي مختلف مي باشد. شركت كارشناسان سياسي در مسائل حقوق بشر و ارگان هاي غير دولتي از اهميت زيادي برخوردار است.
مقالات:
۱. پاكستان: اقليت هاي قومي و مذهبي و بحران حكومتي (سميتا احمد، مدير پروژه گروه بحران بين الملل جنوب آسيا، اسلام آباد)
۲. ظهور «هزاره ها» و چالش هاي كثرت گرايي در افغانستان در سال هاي ۲۰۱۱ـ ۱۹۷۸ (مايكل سمبل، پژوهشگر مركز سياست هاي حقوق بشر، دانشگاه هاروارد)
۳. مفاهيم سياسي و چالش هاي اكثريت و اقليت هاي قومي مذهبي (از يومارد ازرا، استاد تاريخ دانشگاه اسلامي جاكارتا)
۴. سكولاريسم، اسلام و وسوسه ي ديكتاتوري تركيه (جرالد كناوس، رئيس طرح ثبات اروپا، استانبول)
۵. زماني كه كنترل مركز غير ممكن مي شود: استعمار، مذهب، خشونت و سرنوشت سودان (عبدالهي قلب، استاديار مطالعات آفريقا و آمريكايي هاي آفريقايي تبار، دانشگاه ايالتي آريزونا)
۶. زماني كه عدالت به معني «خود من» مي باشد: چه بر سر افزايش فرقه گرايي در مصر خواهد آمد (ماريز تا دروس، پژوهشگر مؤسسه پيشرفت دانشگاه ساسكس)
تحليل:
برگزاري چنين همايشي در غرب آن هم در چنين سطحي نشان از اهميت دادن غرب به شالوده و اساس خيزش هاي منطقه مي باشد. غرب مي كوشد كه مدلي جديد جايگزين حكومتهاي دست نشانده ي خود بكنند. مقام معظم رهبري در سخنراني اخير خود در اجلاس بين المللي بيداري اسلامي كه در تاريخ ۲۶/۶/۱۳۹۰ برگزار شد به اين نكته ي مهم و اساسي اشاره كردند و فرمودند: «غرب مي كوشد پس از سقوط ناگزير مهره هاي وابسته، اصل سيستم و اهرم هاي اصلي قدرت را حفظ كند و سر ديگري را بر روي اين بدن بگذارد و بدين وسيله سلطه ي خود را همچنان ادامه دهد. اين به معناي هدر رفتن همه ي تلاش ها و مجاهدت ها است. در اين مرحله اگر با مقاومت و هوشياري مردم مواجه شوند، مي كوشند تا بديلهاي انحرافي گوناگوني در پيش پاي نهضت و مردم بگذارد. اين سناريو مي تواند پيشنهاد مدل هاي حكومتي و قانون اساسي هايي باشد كه كشورهاي اسلامي را بار ديگر در دام وابستگي فرهنگي و سياسي و اقتصادي به غرب بيفكند و مي تواند نفوذ ميان انقلابيون و تقويت مالي و رسانه اي يك جريان نامطمئن و به حاشيه راندن جريان هاي اصيل در انقلاب باشد. اين نيز به معني بازگرداندن سلطه غرب و تثبيت مدل هاي نوسازي شده غربي و بيگانه از اصول انقلاب و در نهايت، تسلط آنها بر اوضاع است.»
حال در اين جا سوالي كه در ذهن تداعي مي كند آن است كه غرب چه مدلي را براي ادامه دادن اهداف خود در منطقه جايگزين خواهد كرد. با نگاهي اجمالي به عناوين نشست دانشگاه هاروارد مشاهده مي كنيم كه كشورهاي مصر، عربستان، تركيه و حتي كشورهايي همچون اندونزي، سودان، پاكستان و مالزي مورد بررسي قرار گرفته اند و حاكي از آن است كه غرب ديد خود را بر تمام امت اسلامي گسترانده است تا با بررسي بستر تاريخي كشورها، مردم شناسي، فرق، مذاهب و اديان نقاط ضعف و قوت مدل هاي مختلف حكومتي اين كشورها را بررسي كند. توجه به كثرت گرايي، همزيستي و درگيري جوامع اكثريت و اقليت در جوامع مسلمان نشان دهنده ي آن است كه مذاهب مختلف اسلامي و همچنين اقليت هاي مذهبي همچون مسيحي و... قوميت ها و نژادهاي مختلف تا چه حد توانسته اند در كنار همديگر به طور مسالمت آميز زندگي كنند و در آنجايي كه درگيري هاي شديد و خونين بين آنها به وجود آمده برخواسته از چه تفكر و ديدگاهي بوده است. در صورتي كه غرب نتواند مدلي جايگزين رژيم هاي دست نشانده خود در كشورهاي منطقه بكند به چه كاري دست خواهد زد. مقام معظم رهبري در بخشي از سخنان خود در همان اجلاس بيداري اسلامي فرمود: «تجربه ها به ما مي گويند كه آنگاه روش هايي چون هرج و مرج و تروريزم و جنگ داخلي ميان پيروان اديان يا قوميت ها يا قبايل و احزاب و يا حتي ميان دولت هاي همسايه و همراه با آن حصر اقتصادي و تحريم و بلوكه كردن سرمايه هاي ملي و نيز هجوم همه جانبه تبليغاتي و رسانه اي را در پيش خواهد گرفت. مقصد آنان از اين همه خسته و نوميد كردن مردم و مردد و پشيمان كردن مبارزان است، كه مي دانند در اين صورت شكست دادن انقلاب، ممكن و آسان خواهد شد.»
