داخلی صفحه  آرشيو خبر

تاریخ انتشار : يکشنبه ۵ شهريور ۱۳۹۱ ساعت ۱۱:۴۹

 در اين كتاب كوچك اما وزين استدلال هاي قوي و محكمي با موضوعيت اهميت علوم انساني در تمام سطوح تحصيلي ارائه شده است. از نظر تاريخي علوم انساني قلب آموزش بوده و اين امر مهم به عنوان ضروري ترين رشته براي تربيت شهروند دموكراتيك نگريسته مي شود. اما اخيراً «مارتا ناسبام» استدلالي دارد مبني بر اينكه تفكر درباره هدف اصلي آموزش در آمريكا و مرزهاي فراتر از آن، به شدت از مسير خود منحرف شده است، علاوه بر آن به علت تمركز بيش از حد به رشد اقتصاد ملي، نظام آموزشي را وسيله اي براي منافع اقتصادي خود قرار داده و دانش آموزان را به توليد كننده هاي اقتصادي تبديل نموده ايم در حالي كه آنها بايد شهرونداني آگاه، همدل و توانا باشند و منتقدانه تفكر نمايند.
اين كوته نظري درباره مهارت هاي اقتصادي سود ده، توانايي انتقاد ما از دولتمردان را تحليل كرده، همدلي ما را كاهش داده و قدرت مقابله با مشكلات پيچيده جهان را از ما گرفته است، لذا از دست دادن چنين ظرفيت هاي اساسي، سلامتي دمكراسي و اميد جهان را به مخاطره انداخته است.
در پاسخ به اين موقعيت خطرناك، «ناسبام» مي گويد: بايد در برابر كاهش ارزش آموزش براي توليد داخلي و ملي مقاومت كنيم. و همچنين تلاش كنيم تا آموزش و علوم انساني را بار ديگر به يكديگر مرتبط كرده و ظرفيتي ايجاد نماييم تا دانش آموزان ما به شهروندي دموكراتيك و سالم براي كشور و جهان تبديل شوند.
فصل هاي اين كتاب عبارت اند از:
۱. بحران بي صدا، ۲. آموزش براي سود دهي، آموزش براي دموكراسي، ۳. آموزش شهروندان، ۴. نظام آموزش بر مبناي سقراط، اهميت استدلال، ۵. شهروندان جهان، ۶. تقويت قوه تخيل، هنر و ادبيات، ۷. نظام آموزش دموكراتيك در لبه پرتگاه

- شما در كتاب اخيرتان با عنوان «چرا دمكراسي به علوم انساني نياز دارد»، در مورد آرمان مردم ليبرال دموكرات صحبت كرده ايد. مي توانيد درباره آن توضيح بيشتري بدهيد؟
اين مردم منتقد و مستقل هستند. آنها خود را تسليم فشار و قدرت نمي كنند، بلكه امور را نزد خود بررسي كرده و مي دانند چگونه استدلال هاي خوب را از استدلال هاي بد تشخيص دهند. آنها مي توانند ديدگاه هاي ديگر گروه هاي جامعه را كه تحت تأثير سياست هايي بوده و خود آنها مورد منازعه است، تصور كنند. يعني اين مردم نه تنها همدل هستند، بلكه از تاريخ و اديان جهان و مشكلات و دست آورد هاي گروه هاي مختلف راديكالي، جنسي و نژادي آگاه بوده و ضرورتي ندارد كه اين آگاهي جامع و كامل باشد، اما به اندازه اي هست كه به آنها بگويد چه چيزي را مي دانند، چه چيزي را نمي دانند و چگونه آگاهي بيشتري را كسب نمايند.

- شما ديدگاه «اوباما» درباره آموزش براي شغل را مورد انتقاد قرار داده ايد و بر اين باور هستيد كه علوم انساني ايده آل ترين شكل آموزش عالي براي دمكراسي را در بردارد، چرا؟
مطمئناً تمام دانش آموزان نيازمند رشته اي هستند كه آينده شغلي آنها را تأمين كند. اما آموزش علوم انساني طي دو سال يا چند كرسي دانشگاهي آنها را براي زندگي و شهروند سالم بودن آماده مي كند. اين ايده و طرز فكر، تاريخ بسيار طولاني دارد. براي مثال «جان استوارت ميل» (۱۸۷۳ ـ ۱۸۰۶) [وي متفكر بزرگ بريتانيايي قرن نوزدهم است. او گذشته از آنكه نويسنده اي چيره دست بود و در زمينه منطق، اخلاق و اقتصاد قلم مي زد، شخصيتي فعال در عرصه سياست به شمار مي آمد] مي گفت: اين ايده در اسكاتلند وجود دارد اما در انگليس جاي خالي آن احساس مي شود. اما هم اكنون مي توان آن را هم در آمريكا و در بريتانيا مشاهده كرد. اسكاتلند به اين دليل اين شيوه را از دست داد كه «پروسه بلونيا» [برنامه اي جامع براي متحد كردن آموزش عالي كشورهاي اتحاديه اروپا] از دولت درخواست كرده بود تا مدارج دانشگاهي چهار ساله را به سه سال كاهش دهد. در آمريكا شاهد آن هستيم كه آموزش علوم انساني درك طبقات مختلف جامعه را افزايش مي دهد، زيرا تمام دانشجويان يك هسته مشترك آموزش را در خود دارند. اين آموزش توانايي تفكر انتقادي را تصحيح و دلايل و استدلال هاي سياستمداران مسئول را محك مي زند و روش مناظرات و مباحثات منطقي و عرفي را ارتقا مي دهد. اين كه چگونه درباره زندگي گروه هاي راديكالي، يا مذهبي تفكر نماييم، نيازمند آموزش بوده و اگر بتوانيم با مشكلات جامعه خوب دست و پنجه نرم كنيم ضرورت اين آموزش جلوه ي بيشتري خواهد داشت.
اگر هدف ما فرهنگ كسب و كار باشد، علوم انساني فضاي كاري سالم و بديعي را ايجاد مي كند كه در آن فسادها با سخنان منتقدانه آشكار مي شود به همين دليل است كه سنگاپور و چين سيستم هاي آموزشي بر اساس افزايش و ارتقاي علوم انساني و هنر اصلاح شده است. اقتصاد دنيا بسيار تغير پذير بوده و اگر دانشجويان يك ملت بدون انديشه تفكري داشته باشند و آگاه نباشند كه چگونه جايگزين هايي را براي خود انتخاب مي كنند، آن ملت به سرانجام نخواهد رسيد.

- شما هميشه انديشمندان محافظه كار همچون «آلن بلوم» (۱۹۹۲ ـ ۱۹۳۰) [وي فيلسوف، آكادميسين و كلاسيك گراي آمريكايي مي باشد] را مورد انتقاد قرار داده ايد كه پيشنهاد مي كردند برنامه هاي آموزشي بايد بر اساس تمدن غربي و احكام دين مسيح باشد. با اين وجود در اكثر كتب شما احساس شهروند بودن كلاسيك كه اصولاً از فرهنگ غربي الهام گرفته شده است مشاهده مي شود. آيا اين تناقض نيست؟
البته قهرمانان من از همه جا برخواسته اند. در كتاب من با عنوان «رابيندرانات تاگور» (۱۹۴۱ ـ ۱۸۶۱) [وي شاعر، فيلسوف، موسيقي دان و چهره پرداز اهل بنگال هند است.] فيلسوف و آموزگار بزرگ هندي يكي از اصلي ترين نمونه ها مي باشد.
اولين تخصص من كارشناسي در فلسفه يونان و روم باستان است و در نقد صحبت هاي «بلوم» به اين نكته پي بردم كه اگر چه شيوه ي آموزش آنها درك نادرستي از آموزه هاي سقراط مي باشد، بسيار مفيد خواهد بود. به همين خاطر بر اين موضوع تمركز بيشتري داشتم. همچنين به اين نكته رسيدم كه «ديالوگ هاي افلاطون» يكي از بهترين شيوه هاي آموزش تفكر انتقادي به دانش آموزان مي باشد، زيرا شخصيت «سقراط» به طور بسيار زيادي الهام بخش و محرك مي باشد و آثار او شما را به سمت داد و ستدهاي علمي به شيوه اي بسيار هنرمندانه سوق مي دهد... اما به نظر بنده نبايد آموزش بر اساس قوانين غربي باشد. اگر تصور مي كنيد كه منظور من شهروند غربي بوده، كاملاً اشتباه است. شهروند من به همان اندازه اي كه غربي است به همان اندازه مي تواند هندي هم باشد... غرب در تجربيات خود فرهنگي امپرياليسم و بي رحم بوده است.

-  جهان غرب به تجارت، فناوري و دانش تجربي بيش از علوم انساني نياز دارد. آيا اين گفته صحيح است يا خير؟
صحيح نيست، زيرا براي موفقيت در تجارت و فناوري نيازمند تخيلي انسانگرايانه و تفكري انتقادي و تيزبين هستيم و همچنين دانش در بهترين وضعيت خود به علوم انساني گره خورده است، زيرا علوم انساني خلاق، بسيار دقيق و حياتي مي باشد. پس آنچه جهان نيازمند آن است اتحاد بين علوم انساني و دانش بنيادين خلاق مي باشد تا مهارت هايي را كه باعث به وجود آمدن شهروند خوب و فرهنگ كسب و كار سالم مي باشد را پرورش بدهد.

 اشاره:
متني را كه در زير مي خوانيد چكيده سخراني «مارتا ناسبام» در خصوص كتاب خود مي باشد كه در تاريخ آگوست ۲۰۰۷ در دانشگاه «نيوساوث» و «لس» استراليا ايراد كرده است. وي همچنين سنخراني هاي ديگري را حول اين موضوع در آكادمي علوم انساني و علوم اجتماعي بريتانيا، انجمن سلطنتي بريتانيا، انجمن «بي بتا كاپا» ايراد كرده است:
امروزه تغييرات بسيار شديدي در نظام آموزشي جوامع دموكراتيك در حال رخ دادن است و اين تغييرات بر اساس انديشه و تفكر نمي باشد. تلاش و علاقه شديد به كسب منافع ملي، ملتها و سيستم هاي آموزشي آنها را مجبور كرده است تا با بي اعتنايي از مهارت هايي كه براي زنده نگه داشتن دموكراسي حياتي مي باشد دست بكشند. اگر اين روند ادامه يابد، ديري نمي گذرد كه تمام ملت هاي جهان، نسل جديدي از ماشين هاي توليد كننده ي بسيار زود بازده را تحويل جامعه بدهند در حالي كه اين نسل بايد شهروند تمام عيار متفكر باشد و دست آوردها و نگراني هاي ديگران را درك كند.اين تغييرات شديد چه هستند؟
علوم انساني و هنر را از تمام سيستم هاي آموزش ابتدايي، متوسطه و حتي دانشگاهي در تمام جهان حذف كرده اند.
در زماني كه ملت ها براي بقاي خود در رقابت هاي بازارهاي جهاني تمام اشياء بي مصرف خود را دور مي ريزند، از نظر سياست گزاران اين رشته هاي تجملي را هم بايد از سيستم آموزشي حذف كرد. علوم انساني جايگاه خود را در افكار و دل هاي پدرها و مادرها و كودكان از دست داده است.
در واقع بايد بگوييم جنبه هاي انسان گرايانه علوم تجربي و علوم اجتماعي نيز، ارزش خود را به منظور كسب سودهاي كوتاه مدت از دست داده اند.
از آنجايي كه رشد اقتصادي در تمام كشورهاي جهان چه كشورهاي در حال توسعه و چه كشورهاي توسعه يافته بسيار با اهميت مي باشد سوالات چنداني درباره جهت گيري نظام آموزشي چه در اين كشورها و چه جوامع دموكراتيك پرسيده نمي شود.
با يورش به بازارهاي جهاني براي بدست آوردن سودهاي كلان، خواهيم ديد كه مهارت هاي غير فني در خطر از دست رفتن خواهند بود، اساسي و دروني براي دموكراسي مي باشد و اين گونه مهارت ها با هنر و علوم انساني رابطه ي بسيار تنگاتنگي دارند.