پیشینه گروه علمی فلسفه
در راستای تدوین فلسفه شدن در فرهنگستان علوم اسلامی همواره گروه پژوهشی خاص مشغول به تحقیق بوده است. در اوایل با محوریت استاد فقید و تحت عنوان گروه مبنائی و سپس با محوریت استاد میرباقری تحت عنوان گروه فلسفه مباحث دنبال گردید. در این گروهها ضمن نقد و بررسی عمیق مبانی فلسفی موجود به ویژه در موضوعات وحدت و کثرت، زمان و مکان، حرکت، علم و اختیار، اندیشهای جدید در حوزه ی فلسفه طرح گردید که از آن به فلسفه ی شدن، یا فلسفه ی چگونگی و عمل اسلامی تعبیر میشود. گروه پژوهشی فلسفه هم اکنون برخوردار از اسناد حدود ۱۰۰۰ جلسه ی علمی پژوهشی از استاد حسینی (ره) ـ که برخی از نتایج آن نیز تدوین شده است ـ و همچنین حدود ۳۵۰ جلسه تدریس فلسفی توسط استاد میرباقری است.
در ذیل به معرفی ادوار مختلف آن با محوریت مدیریت گروه و معرفی اجمالی فعالیت آن پرداخته میشود.
یک ـ پیشینه گروه در دوره استاد حسینی (از سال ۱۳۵۹ تا سال ۱۳۷۹)
در دوره حیات استاد حسینی مباحث فلسفی در گروه مبنائی و با محوریت مباحثات استاد حسینی انجام میگرفت. این دوره، دوره تولید مباحث فلسفی با محوریت استاد حسینی و حضور فعال استاد میرباقری در جلسات پژوهشی میباشد که محصول پژوهشی این دوره عمدتاً مباحث دورهای استاد متناسب با بلوغ مباحث از ربط تا تعلق و فاعلیت و نظام فاعلیت میباشد که تمام این مباحث در بانک اطلاعات موجود میباشد و در کنار این مباحث دوره ای، مباحث مقطعی و حتی مباحث تک یا دو جلسهای استاد در موضوعات فلسفی صورت گرفته است که اطلاعات آن در پیوست شماره یک معرفی نامه درج گردیده است. به طور کلی مباحث فلسفی استاد حسینی را میتوان به دو دسته تقسیم نمود: «مباحث مقدماتی فلسفه» و «مباحث تبیینی فلسفه»
«مباحث مقدماتی»، مباحثیاند که به عنوان زمینه یا مقدمه ورود به مباحث فلسفی است مثل مباحث هفتههای اقتصاد یا مباحثی که در آن به مقایسه منطقهای کل نگر و جزء نگر میپردازد و یا مباحث نقد منطق صوری و ضرورت منطق انطباق و موضوع شناسی در کنار منطقهای استنباط و استنتاج و نیز بحث جهت داری و مباحث ضرورت جهت داری علم و ضرورت فلسفه شدن و...
ولی «مباحث تبیینی»، مباحثیاند که به تبیین محتوای فلسفه و ارکان آن میپردازد مانند دورههای چهار گانه فلسفی ربط و تعلق و فاعلیت و عالی و نیز مباحث فلسفی استاد میرباقری و مباحث پراکندهای که ناظر به تبیین فلسفه و روند دستیابی به فلسفه نظام ولایت هست که از سوی مرحوم استاد یا دیگر اساتید و پژوهشگران ارائه شده است.
به غیر از دورههای پژوهشی استاد حسینی موارد زیر نیز جزو فعالیتهای فلسفی این دوره میباشند:
۱ـ ارائه ده دوره فلسفه تطبیقی توسط استاد میرباقری به صورت آموزشی که مفصل ترین آن دوره ۷۵ جلسهای استاد با اعضاء گروه کاربردی آن زمان با مدیریت آقای سید داوود ساجدی میباشد.
۲ـ تدوین مباحث اصالت ربط با مدیریت آقای عباس معلمی که محصول آن، کتاب ۸۰۰ صفحهای فلسفه اصول روش تنظیم گردید.
۳ـ تدوین مباحث فاعلیت ( دوره سوم مباحث فلسفی استاد حسینی) با مدیریت آقای مسعود صدوق که تبدیل به ۳ جلد کتاب فلسفه نظام فاعلیت شد. در این پروژه آقایان اساتید پیروزمند، حسینیان، ترابی و صدوق همکاری میکردند.
دو ـ پیشینه گروه در دوره استاد میرباقری ( از سال ۱۳۸۰ تا کنون )
پس از رحلت جانسوز استاد حسینی، با لطف الهی و با مدیریت استاد میرباقری مباحث فلسفی ادامه پیدا کرد و با سیاست گذاری استاد، این دوره، نقطه شروع تدوین تطبیقی مباحث فلسفی دفتر قرار گرفت. بالطبع جهت تدوین؛ پرورش و تسلط محققان جوان به مباحث استاد ضرورت یافت و لذا همواره در کنار تدوینهای اولیه مباحث، هدف اساسی آموزش و پرورش نیروی انسانی قرار گرفته است. گروه فلسفه در این دوره متناسب با ساختار دفتر و تغییر مدیران، مقاطع مختلفی داشته است که در ادامه بر محوریت مدیران گروه فلسفه گزارشی اجمالی از هر مقطع ارائه میگردد.
اول ـ گروه فلسفه ( از سال ۸۰ تا ۸۵ )
پس از رحلت استاد فقید، با همان ساختار قبلی، مباحث فلسفی تحت عنوان گروه مبنائی دنبال گردید و کارها نوعاً پروژه محور پیش میرفت. جناب استاد محمدجعفر حسینیان به عنوان مسئول این دوره، به پرورش نیروی انسانی و راهنمایی پروژهها میپرداخت.
دوم ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد میرباقری و دبیری آقای جمالی ( از سال ۸۵ تا نیمه اول سال ۸۷)
در این دوره محورهای زیر در دستور کار گروه قرار گرفت:
۱ـ ۲۷ جلسه مباحث معرفت شناسی دوره پژوهشی فلسفه اصول احکام حکومتی مطالعه و مباحثه شد و همچنین فهرست و تقریر این جلسات انجام گرفت. اعضای حاضر در این کارگروه عبارت بودند از آقایان جمالی، خاکی، معلمی و جعفرزاده که جمعبندی نهایی توسط آقای جعفر زاده ارائه شده است.
۲ـ مباحث معرفت شناسی فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبائی توسط اعضای کارگروه فوق مطالعه و مباحثه شده است.
۳ـ در طی ۳۳ جلسه دیدگاه هشت اندیشمند معاصر شیعه در خصوص «فلسفه اخلاق» مورد بررسی قرار گرفت. هشت نفر عبارتند آیات عظام از آقایان آخوند خراسانی، محمدحسین اصفهانی (محقق اصفهانی)، سیدمحمدباقر صدر، سیدمحمدحسین طباطبایی، مرتضی مطهری، عبداله جوادی آملی، محمدتقی مصباح یزدی و محمدصادق لاریجانی. محصول این پروژه شامل ۸ مقاله، و همچنین دو جلد گزارش جلسات میباشد. این پروژه با مدیریت آقای علی محمدی و مشارکت آقایان یحیی عبدالهی، احمد زنگنه، علی میسمی، علی حسنوند، حمید درستگان و حامد یزدانی انجام پذیرفته است.
۴ـ برگزاری دو دوره هم اندیشی فلسفه با ارائه استاد میرباقری در حضور آقایان اساتید دکتر محمدتقی سبحانی، دکتر رضا برنجکار، دکتر عبدالحسین خسروپناه، حجت الاسلام و المسلمین محسن غرویان، دکتر محمد فنایی اشکوری.
سوم ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد میرباقری و دبیری آقای حسین نژاد (از نیمه دوم سال ۸۷ تا پایان سال ۸۸)
در این دوره محورهای زیر در دستور کار گروه قرار گرفت:
۱ـ پروژه معرفت شناسی کاشفیت در نگاه علامه ( برداشت اول روش رئالیسم ) که در دوره قبل آغاز شده بود به صورت منسجمتر به آقایان خاکی و صادقی محول گردید.
۲ ـ پروژه فلسفه منطق در این دوره کلید خورد که ۱۹ جلسه با استادمیرباقری جلسه پژوهشی برگزار گردید و اسناد این جلسات همراه با ویراست، فهرست جلسات و تقریرات تک تک جلسات و تقریر نهایی تهیه گردید آقایان زنگنه، میسمی، منسومی از اعضای اصلی این پروژه بودند.
چهارم ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد میرباقری و دبیری آقای زنگنه (سال ۸۹)
۱ ـ ادامه پروژه فلسفه منطق
۲ ـ ادامه پروژه معرفت شناسی کاشفیت توسط آقای خاکی و صادقی
۳ـ آغاز پروژه نقد کتاب خسروپناه توسط آقایان خاکی، صادقی، زنگنه، محمدی، مهدی زاده، نوروزی با مدیریت آقای خاکی
۴ ـ شروع پروژه نقش اراده در معرفت توسط آقای جمالی
پنجم ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد حسینیان و دبیری آقای خاکی (سالهای ۹۰ و ۹۱)
۱ ـ شروع مطالعه گروهی دوره عالی فلسفه نظام ولایت توسط آقایان خاکی، جمالی، زنگنه، صادقی، منسومی
۲ـ شروع پروژه فلسفه معرفت با استاد میرباقری ۱۴ جلسه با حضور آفایان خاکی و جمالی به همراه تقریر جلسات
۳ـ شروع پروژه معرفت شناسی استاد حسینی با نگاه تدوینی با تقسیم کار (آقایان خاکی { ۲۷ جلسه فلسفه اصول} ،صادقی { معرفت شناسی ربط}، زنگنه {معرفت شناسی دوره عالی} )
۴ـ ادامه پروژه جمالی (نقش اراده در معرفت)
۵ ـ آغاز پروژه جدیدی تحت عنوان موضوع، ضرورت و هدف فلسفه مبتنی بر فلسفه مشاء، اشراق، حکمت متعالیه و نظام ولایت با مدیریت استاد حسینیان و آقایان میسمی، منسومی و متقیان
(تذکر در این دوره به جهت مشکلات مالی دفتر، این کار گروه ۱۱ماه متوقف و کل پژوهشگران دفتر در دو پروژه فقه حکومتی و علومی انسانی شروع به فعالیت کردند.)
ششم ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد حسینیان و دبیری آقای میثمی (سال ۹۲)
در این دوره محورهای زیر در دستور کار، گروه قرار گرفت:
۱ ـ شروع پروژه معرفت شناسی استاد حسینی توسط آقای خاکی در راستای کارهای گذشته
۲ ـ ادامه پروژه نقش اراده در معرفت توسط آقای جمالی.
۳ـ ادامه پروژه « موضوع، ضرورت و هدف فلسفه مبتنی بر فلسفه مشاء، اشراق، حکمت متعالیه و نظام ولایت » با مدیریت استاد حسینیان و آقایان میسمی، منسومی و متقیان
۴ ـ تقریر علم دوره عالی توسط آقای زنگنه
۵ ـ مطالعه و فهرست و تقریر ۷ جلسه تعلق (۳۶-۴۲) و تقریر جامع آن توسط آقای زنگنه
سه ـ دوره سوم گروه فلسفه از سال ۹۳ تا کنون
این دوره با تغییر ساختار دفتر فرهنگستان علوم اسلامی توسط استاد میرباقری آغاز گردیده است که ماموریت اصلی کل سازمان، در مرتبه نخست «تربیت نیروی انسانی» و مرتبه دوم «تدوین مباحث استاد حسینی» میباشد.
اول ـ گروه فلسفه با مدیریت آقای جمالی (از تیرماه سال ۹۳ تا پایان خردادماه ۹۴) و مدیریت آقای علیمحمدی (از تیرماه۱۳۹۴ تا اکنون)
در این دوره محورهای زیر در دستور کار، گروه قرار گرفته است:
ـ آموزش تخصصی همه اعضا اعم از اعضای هیات علمی اولویت یک و همچنین دانش پژوهان گروه فلسفه بر مدار مباحث استاد حسینی با مطالعه ۳۵ جلسه اول دوره پژوهشی اصالت تعلق