فرهنگستان علوم اسلامی قم برگزار کرد:

کرسی علمی ترویجی با عنوان بررسی خاستگاه و زمینه های تاریخی شکل‌گیری طبیعیات یونان (ارسطو)

5 ارديبهشت 1403 ساعت 11:08

اولین کرسی ترویجی از سلسلسه نشست های فلسفه فیزیک با عنوان «خاستگاه ها و زمینه های پیدایش فیزیک در یونان باستان» به همت معاونت پژوهش بنیادین فرهنگستان علوم اسلامی قم و با همکاری دبیرخانه هیأت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره، در تاریخ ۲ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ برگزار شد.


در کرسی ترویجی با عنوان خاستگاه ها و زمینه های پیدایش فیزیک در یونان باستان، جناب آقای دکتر حامد یزدانی (پژوهشگر حوزه مطالعات تاریخ و فلسفه فیزیک) به‌عنوان ارائه‌دهنده و حجت‌الاسلام جناب آقای محمدرضا خاکی قرامکی (عضو هیئت علمی مطالعات فلسفه و کلام اجتماعی) به عنوان ناقد و حجت‌الاسلام جناب آقای حسن کربلایی (مدیر مرکز اطلاعات و توسعه علمی) به‌عنوان دبیرعلمی حضور داشتند.

در ابتدای جلسه آقای یزدانی به بررسی اجمالی تاریخچه تحولات روش شناسی و فلسفه علم غرب مدرن پرداختند و سیر را در چند مقطع صورت بندی کردند.

۱. بررسی دانش مبتنی بر گزاره های علمی که بیشتر در رویکردهای پوزیتویستی مشاهده می شود؛
۲. بررسی دانش مبتنی بر نحوه شکل گیری نظریه و چگونگی ابطال آن که در رویکرد ابطال گرا دیده می شود؛
۳. توجه به پارادایم های علمی و توصیف فضای علمی ـ شناختی حاکم بر فرضیه پردازی که توسط تامس کوهن مطرح شد؛
۴. و توجه بر فرضیه پردازی با توجه به زمینه های اجتماعی ـ تاریخی شکل گیری نظریات علمی که در جامعه شناسی تاریخی علم و نیز رویکردهای چپ درباره علم دیده می شود.
ایشان تمایز کار تحقیقاتی خود را توصیف سیر خاصی از روند جریان تبدیل گرایش ها به بینش و نگرش به عالم در یک پروسه زمانی طولانی در فرایند صدها ساله دانستند که در نهایت تبدیل به نظریات علمی می شود.

در گام بعدی ایشان یک گزارش اجمالی از سیر تحقیقات تیم تحقیقاتی شان در حوزه فیزیک پرداختند و نقاط تحول فیزیک را در شش نقطه تا ابتدای قرن بیست دانستند که عبارت است از:
۱. یونان و فیزیک ارسطو
۲. قرن ۱۷ و فیزیک نیوتنی
۳ و ۴. قرن ۱۹ ترمودینامیک و الکترومغناطیسی
۵ و۶. شروع قرن بیست و نظریات نسبیت و کوانتوم.
این شیوه تحقیقاتی در دو نقطه تحول فیزیک ارسطو و فیزیک نیوتنی به صورت نسبی بررسی شده است که در این نشست فرهنگ یونان و فیزیک ارسطو بحث می شود.
در ادامه ایشان جایگاه جغرافیایی یونان باستان را واکاوی کردند و توضیح دادند که این تمدن به نسبت تمدن های پیرامونی خود شامل مصر، لیدیه، ایران و کنعانی ها که یونان آن را فینیقیه می نامد، جوانتر هستند و البته منشأ خود را از مصر می دانستند. اما ظهور دانش یونانی متاثر از رخدادهای تاریخی پیش از آن است. از جمله تأثیر انبیاء بنی اسرائیل بر اضمحلال جریان سحر که مشروعیت و کاربرد این دانش را زیر سوال برد و تمدن یونان برای حل این معضل به سمت متکفل شدن خود انسان از تبیین هستی می رود. از طرف دیگر جریان تجارت اصلی ترین ابزار انتقال حوادث و دانش ها در آن دوران تاریخی است و از آنجا که بنی اسرائیل در چهار راه تجارت قرار گرفته اند و نتایج کارشان در همه جا منتشر می شود و یکی از مناطقی که به واسطه ساختار اجتماعی و سابقه تمدنی به شدت متاثر می شود جهان یونانی است. هم چنین ابداع حروف الفبا در جهان کنعانی و یهودی منجر به امکان شکل گیری آکادمی ها در یونان می شود که البته ابتدا برای آموزش طب برقرار می شود اما به مرور به سمت فن بیان و خطابه، اموزش هندسه و سرانجام طرح آموزه های افلاطون و ارسطو پیش می رود. نکته دیگر نظام اجتماعی منبعث از تقلید از مصر است که در نتیجه تحولات مصر به شدت بر جهان یونان موثر است و قطعا اتفاقات بین حضرت موسی علیه السلام و پیامبران بعدی بنی اسرائیل و فرعون مصر بر جهان یونانی اثر گذار است.
ماحصل این روندها در تاریخ یونان منجر به سیر یونان از جهان میتوسی(اسطوره ای) به جهان لوگوسی ناشی از تضعیف جریان سحر و رب النوع های طبیعی می شود. در ادامه ظهور سوفیسم به دلیل شیوع تفکرات مختلف در اندیشه طبیعی است و همزمان تاسیس آکادمی ها است. و در اخر حل کردن معضل هرج و مرج در تفکر توسط رویکردهای روش محور که عمدتا توسط سقراط، افلاطون و ارسطو محقق می شود.

در ادامه بحث آقای خاکی به بررسی مباحث ارائه شده پرداختند. نکات مطرح شده شامل موارد زیر بود:
ـ گزارش های تاریخی و جزئیات تاریخی نویسی بود و دقت بیانی از متن آماده شده بیشتر بود.
ـ بهتر است شما به عنوان تاریخ فیزیک تاریخ را به گونه ای تبیین کنید که به تحول فیزیک ختم شود به نظر ایشان مقداری غلظت تاریخ تمدن آن به تاریخ فیزیک بیشتر است و باید به گونه ای تنظیم شود که واقعا چگونگی اثرگذاری بر فیزیک روشن باشد.
ـ استنادات علمی کار باید بیشتر شود.
ـ به نظر ایشان مقاطع تاریخی انتقال از یک دوره تاریخی به دوران دیگر در متن مقداری ضعیف است و ارائه بهتر از متن بود.
ـ نسبت نگاه اسطوره ای و نگاه موحدانه به خلاف بیان ایشان در متن دیده نمی شود و به لحاظ بیانی نیز هنوز چگونگی شکل گیری اسطوره ها در نسبت با جریان انبیاء در نیامده است. (چرخش نگاه بشر از آسمان به زمین)
ـ در توضیح شما و مخصوصا در متن باید مشخص باشد که آن دوگانه هایی که تحلیل آن به معضل روبرو شده است و این چرخش ها و تغییر پارامترها می خواهد به ان پاسخ بدهند روشن نیست (مثلا ثابت و متغیر)
ـ بهتر است توضیح داده شود که انواع عقلانیت شکل گرفته در پی این تحولات چیست؟ یا مختصات علم پیشااسطوره ای و مختصات علم پسااسطوره ای چیست و چرا اتفاق افتاد؟
ـ انتقال فیلسوفان از برون گرایی به درون گرایی به نظرم باید پاسخ دقیق تری پیدا کرد.

در ادامه آقای یزدانی به برخی از ابهامات و سوالات آقای خاکی پرداختند و تمایز متن و بیان را پذیرفته و فرمودند باید متن نسبت به این ارائه بهینه شود و در زمان باقی مانده در مورد سوالات زیر پاسخ هایی ارائه دادند:
- درباره چگونگی شکل گیری اسطوره ها و نسبت آن با جریان انبیاء بنی اسرائیل گفتند که یونان بسیار متأثر از مصر است و احتمالا اضمحلال مصر، زمینه ساز طرح جهان اسطوره ای در یونان می شود. در نهایت هم به تدریج فضای تحلیل از هستی به سمت زمینی شدن حرکت می کند. البته این احتمالات را نیازمند تحقیق های گسترده دانستند که نیازمند امکانات و مقدورات خودش است.
ـ ایشان درباره این که چرا تفکر انتزاعی شکل می گیرد بیان کردند که با ظهور قانون در یونان و اهمیت دفاع از حق خویش در آن زمان باعث افزایش سهم تأثیر گفتار و کلام می شود که همین زمینه ساز ظهور سوفیسم است. جریان روش گرایی در یونان رهیافت خود برای حل این معضل را شکل دادن به کلی نگری و نگرش انتزاعی می دانستند.
ـ درباره انواع عقلانیت و جریان های علمی آن دوران بیان کردند که ارسطو در واقع یک تنظیم گر و جمع بندی کننده جریان های علمی قبل از خود است و به هر کدام از جریان های علمی گذشته خود جایگاهی در نظام اندیشه ای که طراحی کرده است می دهد.
ـ ایشان در توضیح مفهوم اسطوره توضیح می دهند که اسطوره ها برای توضیح امور ثابت اثرگذار بر زندگی انسان شکل گرفته است و مفاهیم کلی بعدها به گونه ای در جایگاه اسطوره ها قرار می گیرند. پایان

جهت دانلود صوت نشست، میتوانید آن را از فایل ضمیمه در انتهای مطلب، اقدام فرمایید.

تصاویر









کد مطلب: 1248

آدرس مطلب: https://www.foeq.ir/vdcg.t9qrak9x7pr4a.html

فرهنگستان علوم اسلامی قم  https://www.foeq.ir