علم دینی
آنچه در این پرونده میخوانید دیدگاه صاحب نظران فرهنگستان علوم اسلامی قم در رابطه ی دین و علم می باشد.
 
 
 
 
کد مطلب: 748
برگزاری جلسات آموزشی مقطع تخصصی
در آمدی بر روش تولید تعاریف کاربردی
آقای حامد یزدانی
تاریخ انتشار : شنبه ۲ بهمن ۱۳۹۵ ساعت ۱۵:۳۲
 
 

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فرهنگستان علوم اسلامی قم، در دی ماه سال جاری، جلسه ی ارائه بحث با موضوع «درآمدی بر روش تولید تعاریف کاربردی» از سلسله جلسات آموزشی مقطع تخصصی، توسط آقای حامد یزدانی دانش پژوه گروه فلسفه و روش شناسی اسلامی علوم برگزار گردید.
لازم به ذکر است، مقطع تخصصی آموزش، شامل بررسی آراء و اندیشه های استاد سید منیرالدین حسینی الهاشمی می باشد.
متن ذیل گزارشی محتوایی از جلسه فوق الذکر می باشد.


***


۱. جایگاه و اهمیت روش تعریف و تعریف 

۱.۱. روش تعریف و روش اصطلاحات
 

اگر روش تکثیر اصطلاحات را روش تعمیم مفاهیم بدانیم بدین معنا که بر اساس مفاهیم اولیه از موضوع می توان با تعمیم دادن ان کثراتی از مفاهیم را در ان موضوع تعیین نمود، روش تعریف، روش تخصیص دادن همان مفاهیم و ارائه تعریفی روشن از متغیرهای موضوع جهت کنترل و بهینه آن به سمت مطلوب است. روش تعریف در واقع روشی است که هم روش اصطلاحات (در تجزیه) و هم روش توزین را که مرحله ای بعد از تعریف است را به کار می گیرد تا بتواند به تعریفی منسجم و نظام مند بر اساس متغیرهای مشمول شیئ مرکب، مبتنی بر دستگاه نظام ولایت دست یابد. 


۲. لوازم ورود به تعریف 

صرف دانستن روش تعریف امکان ارائه تعریف را فراهم نمی کند. لازمه ورود به روش تعریف فراهم اوردن تمهیداتی است که می توان در سه بخش زیر آنها را بیان کرد: 

ـ تسلط به موضوع مورد بحث و ادبیات آکادمیک مربوط به آن 

اگر از موضوع مورد تعریف بر اساس ادبیات موجود آکادمیک که محصول سالها اندیشه و گمانه زنی است چشم پوشی کنیم حتی اگر به تعریفی کاملا مبتنی بر نظام ولایت برسیم حداقل در مسیر تفاهم دچار مشکل خواهیم شد. در ضمن در مرحله صرف مفاهیم نیز ادبیات رقیب یا موجود بسیار کمک کننده خواهد بود. چه بسا بسیاری از مفاهیم در گذر از نقد ادبیات موجود به دست آید. 

ـ تسلط به فلسفه نظام ولایت و تحلیل آن از زمان و مکان، وحدت و کثرت و اختیار و آگاهی 

قطعا چنانچه ادراکی از فلسفه نظام ولایت و تحلیل از از مباحث اصلی فلسفه نداشته باشیم در مسیر انسجام بخشی به متغیرها و صرف مفاهیم دچار مشکل شده و حتی تعابیر خروج مبنایی از فلسفه پیدا کنند. 

ـ تسلط به مباحث روش تعریف و روش تحقیق برای قاعده مند کردن گمانه ها و گزینش و پردازش آنها 

در مسیر گمانه زنی در فاصله بین ادبیات دفتر و ادبیات رقیت، نمی توان صرفا به خلاقیت پژوهشگر تکیه کرد. گردآوری مواد گمانه زنی و نظم دهی ان تحت مفاهیم نظام ولایت نیازمند روشی است که از آن به روش تحقیق دفتر یاد می کنیم. 


۳. چیستی روش تعریف 

۳.۱. ساختار جدول تعریف بر اساس ابعاد توسعه، ساختار و کارایی
 

جدول روش تعریف باید به گونه ای باشد که بتواند حکومت اوصاف اصلی را بر اوصاف فرعی و تبعی نشان دهد که این یکی از نقاط اصلی تاکید فلسفه نظام ولایت است.(روش تولید تعاریف کاربردی،۶۳)

۳.۲. تجزیه 

۳.۲.۱. استخراج اوصاف سه گانه اصلی شیئ متناظر با ولایت تولی و تصرف یا توسعه ساختار و کارایی 


در اولین مرحله درنسبت بین نظام ولایت و شناخت شیئ مبتنی بر ادبیات رایج، سه اوصاف اصلی آن را متناسب با نظام ولایت یعنی ولایت، تولی و تصرف، گمانه زنی و گزینش و پردازش می کنیم. این مرحله مرحله انتزاعی دستیابی به اوصاف شیئ است. با ضرب این اوصاف در هم به نه وصف دو قیدی می رسیم.(مرحله ملاحظه ارتباط) با ترجمه این اوصاف و سپس ضرب این اوصاف در هم (در ماتریس ۲۷تایی) در مرحله تقومی به ۲۷ وصف سه قیدی می رسیم. در این مرحله تجزیه به پایان می رسد. 

۳.۲.۲. تشکیل ماتریس کمیت 

متناسب با ولایت، تولی و تصرف، اعداد ارزشی ۴،۲،۱ قرار می گیرد. این اعداد هم اولویت موضوعات را به هم نشان می دهند و هم ارزش آنها را در نظام مطلوب. تکثیر این اعداد متناسب با ضرب ولایت، تولی و تصرف در مراحل سه گانه منجر به ۲۷ عدد می شود که متناسب با چینش کیفیات به دست امده در مرحله ضرب اوصاف است. 

۳.۳. تحلیل 

هر کدام از اوصاف سه قیدی در جدول ۲۷ تایی نمایانگر یک متغیر است که باید در مرحله تحلیل، عنوان این متغیر معلوم شود. در ابتدا این ۲۷ وصف به ترتیب در ستون "مباحث مورد بررسی دستیابی به اهداف" چیده می شود. سپس باید هر وصف سه قیدی را به دو دوقیدی تحلیل برده و سپس متناسب با موضوع ترجمه کنیم. دوقید سمت راست اصطلاح سه قیدی در ستون "خرد" اهداف (سمت چپ) و دو قید سمت چپ اصطلاح دو قیدی در ستون "تبعی" موضوعات در سمت راست نوشته می شود. عنوان به دست آمده یکی موضوع(سمت راست) و دیگری اثر(سمت چپ) است. برای این موضوع و اثر باید یک عنوان گذاشته شود. این عناوین در ستون "ضرورت بررسی موضوعات" به ترتیب اصطلاحات چیده می شود. مرحله تحلیل در این جا پایان می یابد. 

۳.۴. ترکیب 

با به دست امده عناوین موضوعات، می توان مرحله ترکیب را شروع کرد. اما ابتدا اعداد جدول ضرب ماتریس کمی متناظر با جدول ضرب اوصاف در ستون ارزش قرار می گیرد. هر عنوان دارای ارزشی است. که در نسبت با سایر متغیرها معنا پیدا می کند. 

در این مرحله باید برای هر سه عنوان ستون"ضرورت بررسی موضوعات" یک عنوان جامع در سمت راست به عنوان موضوع شامل و در سمت چپ به عنوان اثرِ شامل، گمانه زنی و طرح کرد. این عنوانهای جامع در ستون "فرعی" موضوعات و ستون "کلان" اهداف قرار می گیرد. هر سه عنوان در ستون فرعی و کلان نیز ذیل یک عنوان در به ترتیب در ستون "اصلی" در سمت راست و ستون "توسعه" در سمت چپ قرار می گیرد. در نهایت سه موضوع "اصلی" (شامل) در سمت راست و سه هدف "توسعه" (شامل) در سمت چپ ذیل یک موضوع واحد در راست و یک اثر واحد در سمت چپ قرار میگیرد. 

هر موضوع در سمت راست، ذیل یک عنوان قرار می گیرد که می توان اثر مورد انتظار آن را در سمت چپ ملاحظه کرد. در سطوح شامل تر نیز همین نکته صادق است. مثلا موضوع اصلی در سمت راست هدف توسعه ای در سمت چپ را محقق می کند. 

لازم به ذکر است که این جدول در جایگاه یک نظریه شامل از موضوع در وضعیت مطلوب است. پس از تعریف شاخصه ها بر اساس این جدول تعریف و ارزیابی موضوع مورد نظر می توان ملاحظه کرد که کدام عنوان یا عناوین در جایگاه مطلوب خود قرار نداشته و باید بر اساس نظریه های خرد ذیل این جدول، آن عناوین را بهینه کرد. 


۴. روش تعریف و نظام اصطلاحات 

این جدول تعریف می تواند نظام اصطلاحات یا همان فضای نظری مفروض را در طبقاتی از تعاریف از کل به جز یا جزء به کل طبقه بندی کند.

Share/Save/Bookmark