آنچه در این پرونده میخوانید دیدگاه صاحب نظران فرهنگستان علوم اسلامی قم در رابطه ی دین و علم می باشد.
کد مطلب: 800
گفتگو با حجت الاسلام حسن شیخ العراقین زاده
ایجاد شبکه اسلامی تحقیقات مقدمه تحقق تمدن نوین اسلامی
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۶:۵۱
غایت و محصول نهایی فرهنگستان علوم اسلامی در نظام اجتماعی، ارائه نرم افزار و منطق همسو با آن، جهت نیل به تحقق تمدن اسلامی می باشد. لازمه رسیدن به این هدف، ارتباط بین مراکز تحقیق بوسیله منطق و نرم افزار خاصی می باشد تا جهت گیری توسعه تحقیقات را به سمت برآورده سازی اهداف انقلاب رهنمون نماید. به بیان دیگر مقدمه رسیدن به غایت فرهنگستان علوم اسلامی، شبکه اسلامی تحقیقات می باشد. در شبکه اسلامی تحقیقات، ارتباط مراکز تحقیقاتی–اعم از مراکز حوزوی، دانشگاهی و کارشناسان نظام اجرا- بررسی می گردد تا نتیجه تحقیقات، منجر به تحقق علومی گردد که بر مبنای آن بتوان تمدن اسلامی را بنا نمود. اصطلاحاً به این نوع از علوم، علوم اسلامی می گوییم.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فرهنگستان علوم اسلامی قم، حجت الاسلام حسن شیخ العراقین زاده، مدیر گروه منطق و روش شناسی در گفتگویی به تشریح ضرورت، موضوع و اهداف این گروه پرداختند.
***
با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید لطفا به عنوان اولین سوال در مورد پیشینه این گروه توضیحاتی به صورت مختصر ارائه بفرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم. در گذشته متناسب با نیاز مجموعه فرهنگستان، گروه هایی با عناوین عام تر و یا خاص تر از عناوین موجود، وجود داشته است. پیشینه گروه علمی منطق و روش شناسی را می توان به دو دوره تقسیم نمود:
الف: دوران حیات مرحوم استاد سیدمنیرالدین حسینی
دوران حیات مؤسس، دوران پرباری برای تأُسیس مفاهیم بنیادین مرتبط با گروه بوده است. این دوره زمانی، از سال تأسیس دفتر فرهنگستان -۱۳۵۹ هجری شمسی- شروع شده و تا وفات مرحوم استاد –اسفند ۱۳۷۹ هجری شمسی- ادامه می یابد. البته بیشتر محصولات مرتبط با این گروه (که در آن زمان به عنوان گروه بنیادی شناخته می شده است) در دهه هفتاد و پس از تأسیس مبنای نظام ولایت ایجاد شده است. در این دوران سیاست اصلی، تولید مباحث تأسیسی بوده است و سعی می شده که نقاط ابهام یا مسائل حل نشده در موضوع گروه، مورد دقت قرار گرفته و پاسخ داده شود. غالب تولیدات در این دوره، به صورت شفاهی بوده و صوت آنها ضبط شده و موجود می باشد. تولیدات ایجاد شده با نام دوره های پژوهشی شناخته شده و هر دوره پژوهشی متناسب با موضوع مورد بررسی، نام گذاری شده است.
ب: دوران پس از حیات مرحوم استاد سیدمنیرالدین حسینی
پس از حیات مرحوم استاد سیدمنیرالدین حسینی و در زمان ریاست استاد میرباقری، بحث تخصص گرایی در دفتر فرهنگستان تصویب شده و سیاست تنظیم و تدوین آثار مرحوم استاد در دستور کار قرار گرفته است. لذا از سال ۱۳۸۱ "گروه پژوهشی روش" با مسئولیت حجت الاسلام " عبدالعلی رضایی" شروع به فعالیت می کند. اکثر محصولات این گروه به تنظیم و شناسایی منابع مرتبط با موضوع و توضیح حدود اجمالی موضوعات گروه مرتبط می شود.
در سال ۱۳۸۴ به دلیل کثرت حجم موضوعات گروه، برای تأسیس بانک اطلاعات دفتر فرهنگستان علوم اسلامی و ایجاد مقدمات آزمون تئوری مرحوم استاد در موضوع "بانک توسعه اسلامی اطلاعات" و مباحث "روش تحقیق" دفتر فرهنگستان، گروه پژوهشی "بانک توسعه اسلامی اطلاعات"به مسئولیت حجت الاسلام رضوی تأسیس می گردد. اکثر محصولات این گروه شامل امکان ایجاد دسترسی همگانی به منابع مرحوم استاد و ایجاد زمینه دسترسی موضوعی به منابع در قالب پورتال پژوهشی و تنظیم قسمتی از مباحث مرتبط با بانک توسعه اسلامی اطلاعات بوده است.
در سال ۱۳۸۷ "گروه پژوهشی روش" و "گروه پژوهشی بانک توسعه اسلامی اطلاعات" در هم ادغام شدند و "گروه پژوهشی روش عام" ایجاد شد. مسئولیت این گروه را حجت الاسلام و المسلمین "علیرضا پیروزمند" به عهده می گیرند. اغلب محصولات این گروه شامل تقریر موضوعات مرتبط با گروه و جمع بندی اعضای گروه از این موضوعات بوده است. همچنین به تطبیق اجمالی پاره ای از موضوعات گروه با موضوعات جامعه علمی پرداخته شده است.
در سال ۱۳۸۹ به دلیل کثرت حجم و تخصصی شدن موضوعات "گروه پژوهشی روش عام"، کار گروه "روش تحقیق" از این گروه جدا شده و به صورت مستقل فعالیت خود را با عنوان "گروه پژوهشی روش تحقیق" آغاز می کند. مسئولیت این گروه از آغاز تأسیس تا سال فروردین ۱۳۹۰ به عهده حجت الاسلام و المسلمین "علیرضا پیروزمند" و از سال ۱۳۹۰ الی شهریور ۱۳۹۳ مسئولیت این گروه با جناب حجت الاسلام رضوی بود. تکیه بر تحقیقات کتابخانه ای و استنادی بودن شاخصه اغلب محصولات این گروه بوده است.
دفتر فرهنگستان علوم اسلامی در سال ۱۳۹۳ رویکرد پرورش نیروی انسانی مستعد و کارآمد را در دستور کار خود قرار داده و جمع بندی تولیدات انجام گرفته را در اولویت های بعدی در نظر گرفته؛ لذا به تغییر ساختار علمی خود اقدام نموده است. "گروه علمی منطق و روش شناسی" محصول ادغام دو گروه پژوهشی "روش عام" و "روش تحقیق" می باشد. این گروه در شهریور ۱۳۹۳ تأسیس شده و تا کنون به فعالیت خود ادامه داده است.
با توجه به تعیین رویکرد پرورش نیروی انسانی مستعد به عنوان سیاست اصلی دفتر در این دوره کاری، اغلب محصولات گروه صبغه آموزشی و تدوینی برای پرورش دانش پژوهان گروه را پیدا کرده است.
با توجه به این پیشینه که گفته شد لطفا در مورد ماموریت و موضوع فعالیت این گروه توضیحاتی مختصرا بفرمایید.
قطعا مأموریت گروه های یک سازمان متناسب با مأموریت همان سازمان می باشد به همین دلیل برای تبیین مأموریت گروه لازم است که ابتدا درباره مأموریت فرهنگستان علوم اسلامی نکاتی را خدمت تان عرض کنم و سپس جایگاه گروه را در تحقق این مأموریت بیان نمایم. غایت و محصول نهایی فرهنگستان علوم اسلامی در نظام اجتماعی، ارائه نرم افزار و منطق همسو با آن، جهت نیل به تحقق تمدن اسلامی می باشد. لازمه رسیدن به این هدف، ارتباط بین مراکز تحقیق بوسیله منطق و نرم افزار خاصی می باشد تا جهت گیری توسعه تحقیقات را به سمت برآورده سازی اهداف انقلاب رهنمون نماید. به بیان دیگر مقدمه رسیدن به غایت فرهنگستان علوم اسلامی، شبکه اسلامی تحقیقات می باشد. در شبکه اسلامی تحقیقات، ارتباط مراکز تحقیقاتی–اعم از مراکز حوزوی، دانشگاهی و کارشناسان نظام اجرا- بررسی می گردد تا نتیجه تحقیقات، منجر به تحقق علومی گردد که بر مبنای آن بتوان تمدن اسلامی را بنا نمود. اصطلاحاً به این نوع از علوم، علوم اسلامی می گوییم.
شرط کافی برای رسیدن به اهداف شبکه اسلامی تحقیقات، جریان اطلاعات هماهنگ و متناسب با این شبکه می باشد. در واقع تحقیقات بر روی اطلاعات انجام می گیرد و چنانچه اطلاعات هماهنگ با مدیریت تحقیقات توسط شبکه تحقیق جریان نداشته باشد، دسترسی به اطلاعات مورد نیاز در زمان مشخص و ساختار معین در شبکه تحقیق میسر نبوده و لذا شبکه تحقیق با چالش مواجه می شود. بنابراین برای تحقق غایت فوق، نیازمند مفهومی هستیم که در فرهنگستان با عنوان «مرکز سازماندهی اسلامی جریان اطلاعات» یا «بانک توسعه اسلامی اطلاعات» نام گذاری شده است.
بانک توسعه اسلامی اطلاعات برای طبقه بندی اطلاعات و کنترل جریان اطلاعات نیازمند نظام منطقی است که دارای توانایی های زیر باشد:
الف: بتواند رابطه همه تغییرات عالم با هم را و به تبع آن اطلاعات آنها را با هم نمایش دهد. چرا که در دستگاه فکری فرهنگستان هر موضوعی یک کل متغیر است. بنابراین اگر رابطه همه تغییرات عالم را با هم بیان نماییم، در واقع توانسته ایم رابطه همه موضوعات را بیان نماییم. این قسمت باید مانند قفسه های کتابخانه جایگاه هر اطلاع را معین نماید و از این طریق رابطه اطلاعات را معین نماید. چرا که هر اطلاعی حکایت از موضوعی می کند. در فرهنگستان از این قسمت منطق تعبیر به «نسبیت عام شدن» می شود.
ب: بتواند ابزار تشخیص اطلاعات مرتبط با هر کدام از جایگاه ها را در اختیار قرار دهد. به این طریق می توانیم اطلاعات را در سر جایشان قرار دهیم. در فرهنگستان از این قسمت منطق تعبیر به «نظام شاخصه» یا نسبیت تشخیص می شود.
ج: بتواند مکانیزم و فرآیند انجام تحقیق را به صورت مقنن بیان نماید. چرا که برای تغییر هر موضوع به گونه ای که مطلوب نظر ما گردد، نیازمند تحقیق در آن هستیم. و اصولاً اصلی ترین عامل تولید اطلاعات، تحقیق می باشد. در فرهنگستان به این قسمت منطق تعبیر به «نسبیت فهم» می شود.
د: بتواند منطق های تولید علم در حوزه، دانشگاه و کارشناسی نظام اجرا را به گونه ای هماهنگ نماید که منجر به تولید علم دینی شود. از منظر فرهنگستان علوم اسلامی اگر نظام فرهنگی جامعه بخواهد به سمت تحقق تمدن اسلامی حرکت نماید، ناچار است که منطق تولید علوم را در سه بخش «حوزه، دانشگاه و کارشناسی نظام اجرا» را متناسب با این هدف ارتقا دهد که اکنون در جامعه با نام هایی مانند «فقه حکومتی، علوم انسانی اسلامی، الگوی پیشرفت اسلامی-ایرانی» در جامعه جریان دارد. اما این سه بخش باید به گونه ای ارتقا یابند که ناهماهنگی های موجود در میان شان را بر طرف نماییم و این کار باید در ساحت منطقی عام که هماهنگ کننده این سه منطق است انجام پذیرد.
با توجه به مطالبی که بیان گشت، مأموریت گروه علمی منطق و روش شناسی در سه حوزه اصلی «تبیین نظریه شبکه اسلامی تحقیق»، «تبیین نظریه بانک توسعه اسلامی اطلاعات» و «نظام منطقی مورد نیاز برای بانک اطلاعات» که دارای سه زیر بخش «نسبیت عام شدن، نسبیت فهم، نسبیت تشخیص» می باشد فعالیت می کند.
باتوجه به ماموریت عنوان شده چه برنامه هایی در حال حاضر برای اینکه ماموریت به خوبی انجام پذیرد، در مدیریت گروه اعمال می شود؟
برنامه های گروه منطق و روش شناسی، تابع سیاست های کلان فرهنگستان می باشد. لذا یک دوره مقطع تخصص در فرایندی سه ساله طراحی و اجرا گردیده که اولین دوره آن سال ۱۳۹۶ به اتمام خواهد رسید. در مقطع تخصص به دنبال آشنایی دانش پژوهان به پاسخ های ارائه شده به مسائل گروه و چالش ها و مسائل مبهمی که نیاز به کار پژوهشی بیشتر دارد هستیم.
همچنین دوره مقطع مقدمات اموزشی نیز از امسال شروع گردیده که تا انتهای همین سال نیز به اتمام خواهد رسید که هدف از مقطع مقدمات اشنایی اجمالی دانش پژوهان با مسائل گروه و رویکردهای پاسخ به این مسائل بوده است.که در یک دروه شش ماهه به صورت فشرده در حال برگزاری است.
دوره مقطع عالی آموزشی گروه نیز در حال طراحی است که ان شاء الله طراحی آن در سال ۹۶ به اتمام می رسد و امیدواریم در سال ۹۷ دانش پژوه مقطع عالی جذب نماییم. مقطع عالی آموزشی گروه به صورت آموزش پژوهش محور برنامه ریزی می شود و امیدواریم که صبغه تطبیقی و تحقیقی آن پر رنگ گردد.
در زمینه پژوهش مطابق سیاست های ابلاغی کماکان در حال جمع بندی تولیدات صورت گرفته توسط مؤسس فرهنگستان هستیم. به گونه ای که این مطالب قابل عرضه به نخبگان و جامعه علمی شود. طبیعتاً برای این کار نیازمند برگزاری نشست ها و تطبیق ها علمی و قابل تفاهم با جامعه نخبگانی هستیم. زمان بر بودن این کار و حجم تولیدات صورت گرفته و اندک بودن نیروی انسانی سبب کند شدن این فرایند شده است. البته با وجود مشکلات مذکور کار پیشرفت های داشته است. به طور مثال فعالیت هایی که در زمینه تبیین و تشریح روش تحقیق –که از عناصر مرتبط با فضای نسبیت فهم است- در گروه انجام گرفته است و همین طور کارهایی که در زمینه شبکه اسلامی تحقیق در گروه انجام گرفته نوید بخش حرکت جدیدی در باب تفاهم با جامعه علمی می باشد. البته ادعای به اتمام رسیدن کار و تفاهم حداکثری با جامعه علمی را نداریم، ولی این تحرکات و بیان ها در حال دیده شدن و شنیده شدن است و برای شروع تفاهم با دیگران نیز همین مسأله کافی است.
با توجه به فضای کنونی فرصتها و چالش هایی که در حال حاضر می توان برای آینده گروه و فرهنگستان پیش بینی کرد چه مواردی می تواند باشد؟
مهمترین فرصتی که در فضای پژوهشی با آن مواجه هستیم، نزدیک شدن ادبیات علمی دانشگاهی و حوزوی به ادبیات فرهنگستان است که در نشست های علمی و تفاهم هایی که صورت گرفته می توان آن را مشاهده نمود و از این فرصت بیشترین بهره را جست. مخصوصاً برنامه های آموزشی طراحی شده این امکان را می دهد که زمینه تطبیق تولیدات گروه با ادبیات علمی دانشگاهی فراهم گردد.
اما در حوزه چالش ها شاید مهمترین چالش عدم رویکرد صحیح به نظام فکری فرهنگستان می باشد . گروه منطق و روش شناسی به تبع نظام فکری فرهنگستان مجموعه ای است که هدفش رسیدن به نرم افزارهایی است که در عرصه مدیریتی و عینی جامعه اسلامی توانمندی ایجاد تمدن داشته باشد. این مطلب یک چالش بیرونی دارد و آن نظری صرف دیدن فرهنگستان است که تصوری نابجاست.
چالش دیگر این است که گروه منطق و روش شناسی بواسطه ماهیت خاص خود که به صورت مختصر در سوال های قبلی به آن اشاره شد، نیازمند محیط هایی است که به صورت آزمایشگاهی بتواند نرم افزارهای خود را اجرایی نماید. که این امر نیاز به داشتن امکانات گسترده تری دارد. در واقع «رویکرد عملی دفتر فرهنگستان علوم اسلامی به مقوله تکامل جامعه و پرهیز از توصیف صرف داشتن در این مقوله» و «اهداف و کارآمدی های مدنظر از گروه علمی منطق و روش شناسی» لازم می دارد که ایجاد ابزارهای هماهنگ سازی منطق ها از محصولات نهایی این گروه باشد. لذا وجود پایلوت برای بررسی نظریه بانک توسعه اسلامی اطلاعات و شبکه اسلامی تحقیقات از لوازم قطعی این گروه می باشد.
شیوه ارتباطات محققینی که به این موضوع علاقمند هستند با گروه منطق و روش شناسی چگونه می تواند باشد؟
از طریق حضور در نشست های علمی که از طریق فضای رسانه ای نشر داده می شود می توان با مفاهیم گروه بیشتر آشنایی پیدا نمود و اگر نظام مسائل و موضوعات گروه برای ایشان قابل تامل باشد از طریق ارتباط با دفتر فرهنگستان امکان برگزاری جلسات هم اندیشی و تعامل فراهم خواهد بود. در زمینه ورود به برنامه آموزشی گروه نیز با توجه به ضوابط آموزش فرهنگستان که اعلام شده است، امکان حضور در دوره های مقدماتی، تخصص و عالی فراهم است.
بسم الله الرحمن الرحیم. در گذشته متناسب با نیاز مجموعه فرهنگستان، گروه هایی با عناوین عام تر و یا خاص تر از عناوین موجود، وجود داشته است. پیشینه گروه علمی منطق و روش شناسی را می توان به دو دوره تقسیم نمود:
الف: دوران حیات مرحوم استاد سیدمنیرالدین حسینی
دوران حیات مؤسس، دوران پرباری برای تأُسیس مفاهیم بنیادین مرتبط با گروه بوده است. این دوره زمانی، از سال تأسیس دفتر فرهنگستان -۱۳۵۹ هجری شمسی- شروع شده و تا وفات مرحوم استاد –اسفند ۱۳۷۹ هجری شمسی- ادامه می یابد. البته بیشتر محصولات مرتبط با این گروه (که در آن زمان به عنوان گروه بنیادی شناخته می شده است) در دهه هفتاد و پس از تأسیس مبنای نظام ولایت ایجاد شده است. در این دوران سیاست اصلی، تولید مباحث تأسیسی بوده است و سعی می شده که نقاط ابهام یا مسائل حل نشده در موضوع گروه، مورد دقت قرار گرفته و پاسخ داده شود. غالب تولیدات در این دوره، به صورت شفاهی بوده و صوت آنها ضبط شده و موجود می باشد. تولیدات ایجاد شده با نام دوره های پژوهشی شناخته شده و هر دوره پژوهشی متناسب با موضوع مورد بررسی، نام گذاری شده است.
ب: دوران پس از حیات مرحوم استاد سیدمنیرالدین حسینی
پس از حیات مرحوم استاد سیدمنیرالدین حسینی و در زمان ریاست استاد میرباقری، بحث تخصص گرایی در دفتر فرهنگستان تصویب شده و سیاست تنظیم و تدوین آثار مرحوم استاد در دستور کار قرار گرفته است. لذا از سال ۱۳۸۱ "گروه پژوهشی روش" با مسئولیت حجت الاسلام " عبدالعلی رضایی" شروع به فعالیت می کند. اکثر محصولات این گروه به تنظیم و شناسایی منابع مرتبط با موضوع و توضیح حدود اجمالی موضوعات گروه مرتبط می شود.
در سال ۱۳۸۴ به دلیل کثرت حجم موضوعات گروه، برای تأسیس بانک اطلاعات دفتر فرهنگستان علوم اسلامی و ایجاد مقدمات آزمون تئوری مرحوم استاد در موضوع "بانک توسعه اسلامی اطلاعات" و مباحث "روش تحقیق" دفتر فرهنگستان، گروه پژوهشی "بانک توسعه اسلامی اطلاعات"به مسئولیت حجت الاسلام رضوی تأسیس می گردد. اکثر محصولات این گروه شامل امکان ایجاد دسترسی همگانی به منابع مرحوم استاد و ایجاد زمینه دسترسی موضوعی به منابع در قالب پورتال پژوهشی و تنظیم قسمتی از مباحث مرتبط با بانک توسعه اسلامی اطلاعات بوده است.
در سال ۱۳۸۷ "گروه پژوهشی روش" و "گروه پژوهشی بانک توسعه اسلامی اطلاعات" در هم ادغام شدند و "گروه پژوهشی روش عام" ایجاد شد. مسئولیت این گروه را حجت الاسلام و المسلمین "علیرضا پیروزمند" به عهده می گیرند. اغلب محصولات این گروه شامل تقریر موضوعات مرتبط با گروه و جمع بندی اعضای گروه از این موضوعات بوده است. همچنین به تطبیق اجمالی پاره ای از موضوعات گروه با موضوعات جامعه علمی پرداخته شده است.
در سال ۱۳۸۹ به دلیل کثرت حجم و تخصصی شدن موضوعات "گروه پژوهشی روش عام"، کار گروه "روش تحقیق" از این گروه جدا شده و به صورت مستقل فعالیت خود را با عنوان "گروه پژوهشی روش تحقیق" آغاز می کند. مسئولیت این گروه از آغاز تأسیس تا سال فروردین ۱۳۹۰ به عهده حجت الاسلام و المسلمین "علیرضا پیروزمند" و از سال ۱۳۹۰ الی شهریور ۱۳۹۳ مسئولیت این گروه با جناب حجت الاسلام رضوی بود. تکیه بر تحقیقات کتابخانه ای و استنادی بودن شاخصه اغلب محصولات این گروه بوده است.
دفتر فرهنگستان علوم اسلامی در سال ۱۳۹۳ رویکرد پرورش نیروی انسانی مستعد و کارآمد را در دستور کار خود قرار داده و جمع بندی تولیدات انجام گرفته را در اولویت های بعدی در نظر گرفته؛ لذا به تغییر ساختار علمی خود اقدام نموده است. "گروه علمی منطق و روش شناسی" محصول ادغام دو گروه پژوهشی "روش عام" و "روش تحقیق" می باشد. این گروه در شهریور ۱۳۹۳ تأسیس شده و تا کنون به فعالیت خود ادامه داده است.
با توجه به تعیین رویکرد پرورش نیروی انسانی مستعد به عنوان سیاست اصلی دفتر در این دوره کاری، اغلب محصولات گروه صبغه آموزشی و تدوینی برای پرورش دانش پژوهان گروه را پیدا کرده است.
با توجه به این پیشینه که گفته شد لطفا در مورد ماموریت و موضوع فعالیت این گروه توضیحاتی مختصرا بفرمایید.
قطعا مأموریت گروه های یک سازمان متناسب با مأموریت همان سازمان می باشد به همین دلیل برای تبیین مأموریت گروه لازم است که ابتدا درباره مأموریت فرهنگستان علوم اسلامی نکاتی را خدمت تان عرض کنم و سپس جایگاه گروه را در تحقق این مأموریت بیان نمایم. غایت و محصول نهایی فرهنگستان علوم اسلامی در نظام اجتماعی، ارائه نرم افزار و منطق همسو با آن، جهت نیل به تحقق تمدن اسلامی می باشد. لازمه رسیدن به این هدف، ارتباط بین مراکز تحقیق بوسیله منطق و نرم افزار خاصی می باشد تا جهت گیری توسعه تحقیقات را به سمت برآورده سازی اهداف انقلاب رهنمون نماید. به بیان دیگر مقدمه رسیدن به غایت فرهنگستان علوم اسلامی، شبکه اسلامی تحقیقات می باشد. در شبکه اسلامی تحقیقات، ارتباط مراکز تحقیقاتی–اعم از مراکز حوزوی، دانشگاهی و کارشناسان نظام اجرا- بررسی می گردد تا نتیجه تحقیقات، منجر به تحقق علومی گردد که بر مبنای آن بتوان تمدن اسلامی را بنا نمود. اصطلاحاً به این نوع از علوم، علوم اسلامی می گوییم.
شرط کافی برای رسیدن به اهداف شبکه اسلامی تحقیقات، جریان اطلاعات هماهنگ و متناسب با این شبکه می باشد. در واقع تحقیقات بر روی اطلاعات انجام می گیرد و چنانچه اطلاعات هماهنگ با مدیریت تحقیقات توسط شبکه تحقیق جریان نداشته باشد، دسترسی به اطلاعات مورد نیاز در زمان مشخص و ساختار معین در شبکه تحقیق میسر نبوده و لذا شبکه تحقیق با چالش مواجه می شود. بنابراین برای تحقق غایت فوق، نیازمند مفهومی هستیم که در فرهنگستان با عنوان «مرکز سازماندهی اسلامی جریان اطلاعات» یا «بانک توسعه اسلامی اطلاعات» نام گذاری شده است.
بانک توسعه اسلامی اطلاعات برای طبقه بندی اطلاعات و کنترل جریان اطلاعات نیازمند نظام منطقی است که دارای توانایی های زیر باشد:
الف: بتواند رابطه همه تغییرات عالم با هم را و به تبع آن اطلاعات آنها را با هم نمایش دهد. چرا که در دستگاه فکری فرهنگستان هر موضوعی یک کل متغیر است. بنابراین اگر رابطه همه تغییرات عالم را با هم بیان نماییم، در واقع توانسته ایم رابطه همه موضوعات را بیان نماییم. این قسمت باید مانند قفسه های کتابخانه جایگاه هر اطلاع را معین نماید و از این طریق رابطه اطلاعات را معین نماید. چرا که هر اطلاعی حکایت از موضوعی می کند. در فرهنگستان از این قسمت منطق تعبیر به «نسبیت عام شدن» می شود.
ب: بتواند ابزار تشخیص اطلاعات مرتبط با هر کدام از جایگاه ها را در اختیار قرار دهد. به این طریق می توانیم اطلاعات را در سر جایشان قرار دهیم. در فرهنگستان از این قسمت منطق تعبیر به «نظام شاخصه» یا نسبیت تشخیص می شود.
ج: بتواند مکانیزم و فرآیند انجام تحقیق را به صورت مقنن بیان نماید. چرا که برای تغییر هر موضوع به گونه ای که مطلوب نظر ما گردد، نیازمند تحقیق در آن هستیم. و اصولاً اصلی ترین عامل تولید اطلاعات، تحقیق می باشد. در فرهنگستان به این قسمت منطق تعبیر به «نسبیت فهم» می شود.
د: بتواند منطق های تولید علم در حوزه، دانشگاه و کارشناسی نظام اجرا را به گونه ای هماهنگ نماید که منجر به تولید علم دینی شود. از منظر فرهنگستان علوم اسلامی اگر نظام فرهنگی جامعه بخواهد به سمت تحقق تمدن اسلامی حرکت نماید، ناچار است که منطق تولید علوم را در سه بخش «حوزه، دانشگاه و کارشناسی نظام اجرا» را متناسب با این هدف ارتقا دهد که اکنون در جامعه با نام هایی مانند «فقه حکومتی، علوم انسانی اسلامی، الگوی پیشرفت اسلامی-ایرانی» در جامعه جریان دارد. اما این سه بخش باید به گونه ای ارتقا یابند که ناهماهنگی های موجود در میان شان را بر طرف نماییم و این کار باید در ساحت منطقی عام که هماهنگ کننده این سه منطق است انجام پذیرد.
با توجه به مطالبی که بیان گشت، مأموریت گروه علمی منطق و روش شناسی در سه حوزه اصلی «تبیین نظریه شبکه اسلامی تحقیق»، «تبیین نظریه بانک توسعه اسلامی اطلاعات» و «نظام منطقی مورد نیاز برای بانک اطلاعات» که دارای سه زیر بخش «نسبیت عام شدن، نسبیت فهم، نسبیت تشخیص» می باشد فعالیت می کند.
باتوجه به ماموریت عنوان شده چه برنامه هایی در حال حاضر برای اینکه ماموریت به خوبی انجام پذیرد، در مدیریت گروه اعمال می شود؟
برنامه های گروه منطق و روش شناسی، تابع سیاست های کلان فرهنگستان می باشد. لذا یک دوره مقطع تخصص در فرایندی سه ساله طراحی و اجرا گردیده که اولین دوره آن سال ۱۳۹۶ به اتمام خواهد رسید. در مقطع تخصص به دنبال آشنایی دانش پژوهان به پاسخ های ارائه شده به مسائل گروه و چالش ها و مسائل مبهمی که نیاز به کار پژوهشی بیشتر دارد هستیم.
همچنین دوره مقطع مقدمات اموزشی نیز از امسال شروع گردیده که تا انتهای همین سال نیز به اتمام خواهد رسید که هدف از مقطع مقدمات اشنایی اجمالی دانش پژوهان با مسائل گروه و رویکردهای پاسخ به این مسائل بوده است.که در یک دروه شش ماهه به صورت فشرده در حال برگزاری است.
دوره مقطع عالی آموزشی گروه نیز در حال طراحی است که ان شاء الله طراحی آن در سال ۹۶ به اتمام می رسد و امیدواریم در سال ۹۷ دانش پژوه مقطع عالی جذب نماییم. مقطع عالی آموزشی گروه به صورت آموزش پژوهش محور برنامه ریزی می شود و امیدواریم که صبغه تطبیقی و تحقیقی آن پر رنگ گردد.
در زمینه پژوهش مطابق سیاست های ابلاغی کماکان در حال جمع بندی تولیدات صورت گرفته توسط مؤسس فرهنگستان هستیم. به گونه ای که این مطالب قابل عرضه به نخبگان و جامعه علمی شود. طبیعتاً برای این کار نیازمند برگزاری نشست ها و تطبیق ها علمی و قابل تفاهم با جامعه نخبگانی هستیم. زمان بر بودن این کار و حجم تولیدات صورت گرفته و اندک بودن نیروی انسانی سبب کند شدن این فرایند شده است. البته با وجود مشکلات مذکور کار پیشرفت های داشته است. به طور مثال فعالیت هایی که در زمینه تبیین و تشریح روش تحقیق –که از عناصر مرتبط با فضای نسبیت فهم است- در گروه انجام گرفته است و همین طور کارهایی که در زمینه شبکه اسلامی تحقیق در گروه انجام گرفته نوید بخش حرکت جدیدی در باب تفاهم با جامعه علمی می باشد. البته ادعای به اتمام رسیدن کار و تفاهم حداکثری با جامعه علمی را نداریم، ولی این تحرکات و بیان ها در حال دیده شدن و شنیده شدن است و برای شروع تفاهم با دیگران نیز همین مسأله کافی است.
با توجه به فضای کنونی فرصتها و چالش هایی که در حال حاضر می توان برای آینده گروه و فرهنگستان پیش بینی کرد چه مواردی می تواند باشد؟
مهمترین فرصتی که در فضای پژوهشی با آن مواجه هستیم، نزدیک شدن ادبیات علمی دانشگاهی و حوزوی به ادبیات فرهنگستان است که در نشست های علمی و تفاهم هایی که صورت گرفته می توان آن را مشاهده نمود و از این فرصت بیشترین بهره را جست. مخصوصاً برنامه های آموزشی طراحی شده این امکان را می دهد که زمینه تطبیق تولیدات گروه با ادبیات علمی دانشگاهی فراهم گردد.
اما در حوزه چالش ها شاید مهمترین چالش عدم رویکرد صحیح به نظام فکری فرهنگستان می باشد . گروه منطق و روش شناسی به تبع نظام فکری فرهنگستان مجموعه ای است که هدفش رسیدن به نرم افزارهایی است که در عرصه مدیریتی و عینی جامعه اسلامی توانمندی ایجاد تمدن داشته باشد. این مطلب یک چالش بیرونی دارد و آن نظری صرف دیدن فرهنگستان است که تصوری نابجاست.
چالش دیگر این است که گروه منطق و روش شناسی بواسطه ماهیت خاص خود که به صورت مختصر در سوال های قبلی به آن اشاره شد، نیازمند محیط هایی است که به صورت آزمایشگاهی بتواند نرم افزارهای خود را اجرایی نماید. که این امر نیاز به داشتن امکانات گسترده تری دارد. در واقع «رویکرد عملی دفتر فرهنگستان علوم اسلامی به مقوله تکامل جامعه و پرهیز از توصیف صرف داشتن در این مقوله» و «اهداف و کارآمدی های مدنظر از گروه علمی منطق و روش شناسی» لازم می دارد که ایجاد ابزارهای هماهنگ سازی منطق ها از محصولات نهایی این گروه باشد. لذا وجود پایلوت برای بررسی نظریه بانک توسعه اسلامی اطلاعات و شبکه اسلامی تحقیقات از لوازم قطعی این گروه می باشد.
شیوه ارتباطات محققینی که به این موضوع علاقمند هستند با گروه منطق و روش شناسی چگونه می تواند باشد؟
از طریق حضور در نشست های علمی که از طریق فضای رسانه ای نشر داده می شود می توان با مفاهیم گروه بیشتر آشنایی پیدا نمود و اگر نظام مسائل و موضوعات گروه برای ایشان قابل تامل باشد از طریق ارتباط با دفتر فرهنگستان امکان برگزاری جلسات هم اندیشی و تعامل فراهم خواهد بود. در زمینه ورود به برنامه آموزشی گروه نیز با توجه به ضوابط آموزش فرهنگستان که اعلام شده است، امکان حضور در دوره های مقدماتی، تخصص و عالی فراهم است.
